Ελσίνκι 9.8.1914 – Ελσίνκι 27.6.2001

Η Tove Jansson είναι χωρίς αμφιβολία μια από τις πιο σημαντικές Φινλανδές καλλιτέχνιδες όλων των εποχών και επίσης η πιο ευρέως διαβασμένη Φινλανδή συγγραφέας παγκοσμίως. Γνώρισε επιτυχία χάρη στο ανεκτίμητης αξίας έργο της ως συγγραφέας, καλλιτέχνης και σκιτσογράφος. Ήταν πολυτάλαντη, μα φυσικά θα είναι πάντοτε πρώτα απ’ όλα η δημιουργός των Μούμιν. Τα βιβλία των Μούμιν έχουν μεταφραστεί σε πάνω από εξήντα γλώσσες.

Εκτός από τα βιβλία και τα κόμικς των Μούμιν, η Tove Jansson αναγνωρίστηκε και για τα διηγήματα και τα μυθιστορήματά της. Κατάφερε να γράψει κείμενα που μιλούσαν τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες, κι αυτό ακριβώς την καθιέρωσε ως μοντέρνα κλασική συγγραφέα.

Η οικογένεια
Ο πατέρας της Tove ήταν ο Φινλανδοσουηδός γλύπτης Viktor Jansson (γεννημένος το 1886) και η μητέρα της ήταν η Σουηδή εικονογράφος Signe Hammarsten-Jansson (γεννημένη το 1882). Ο Viktor και η Signe γνωρίστηκαν στο Παρίσι όσο σπούδαζαν, και παντρεύτηκαν το 1913.

Η Tove είχε δύο μικρότερους αδελφούς, τον Per Olov Jansson (γεν. το 1920) και τον Lars Jansson (γεν. το 1926), που -όπως και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας- έγιναν και οι δύο καλλιτέχνες. Ο Per Olov ήταν φωτογράφος και ο Lars έκανε το ντεμπούτο του ως συγγραφέας και αργότερα έγινε σκιτσογράφος των Μούμιν. Τα αδέλφια συνεργάστηκαν σε πολλές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της ζωής τους, με τα πιο γνωστά τους έργα να είναι τα κόμικς των Μούμιν, που ζωγράφισαν η Tove και ο Lars, και το ντοκιμαντέρ που έκανε ο Per Olov για την Tove.

Η οικογένεια της Tove έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία της καριέρας της. Στο σπίτι τους, γονείς και παιδιά εμπιστεύονταν ο ένας τον άλλο και αλληλοϋποστηρίζονταν. Η ανατροφή της Tove σε ένα τέτοιο σπίτι, γεμάτο τέχνη, είχε τεράστιο αντίκτυπο στη φιλοσοφία της ως καλλιτέχνη.

Τα νησιά
Ως παιδί, η Tove περνούσε τα καλοκαίρια με τους συγγενείς της στο αρχιπέλαγος της Στοκχόλμης. Από το εξοχικό τους στο Blidö και τη γύρω περιοχή, η Tove εμπνεύστηκε για να δημιουργήσει το σπίτι και την Κοιλάδα των Μούμιν. Μέρος της οικογενειακής παράδοσης ήταν επίσης το να περνούν τα καλοκαίρια τους στο Pellinki, έξω στο αρχιπέλαγος του Κόλπου της Φινλανδίας. Όλες αυτές οι καλοκαιρινές αναμνήσεις συνέβαλαν στην αγάπη της Tove για όλα τα νησιά, μεγάλα ή μικρά.

Στην αρχή του 1960, η Tove και η σύντροφός της, Tuulikki Pietilä, βρήκαν το τέλειο νησί, το Klovharu, στο αρχιπέλαγος του Pellinki. Εκεί έχτισαν ένα εξοχικό σπιτάκι, όπου πέρασαν πάνω από 30 καλοκαίρια μαζί. Για την Tove, τα νησιά συμβόλιζαν την ελευθερία.

Οι σπουδές
Την άνοιξη του 1930, η Tove ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Brobergska samskolan, ένα από τα μεγαλύτερα σουηδόφωνα σχολεία στο Ελσίνκι. Το φθινόπωρο του 1930, ξεκίνησε τις σπουδές της στο Stockholm College of Applied Art, όπου παρακολούθησε μεταξύ άλλων μαθήματα κεραμικής, ζωγραφικής και σχεδίου. Το 1933, η Tove επέστρεψε στο Ελσίνκι κι εκεί συνέχισε τις σπουδές της στην Ακαδημία Καλών Τεχνών. Το 1938, έφυγε στο Παρίσι για να… σπουδάσει και εκεί, στην αντίστοιχη Σχολή Καλών Τεχνών.

Τα ταξίδια
Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών της σε όλο τον κόσμο, η Tove ήρθε σε επαφή με πολλούς καλλιτέχνες και ρεύματα – και σαφώς επηρεάστηκε.

Τη δεκαετία του 1970, η Tove και η σύντροφός της, Tuulikki Pietilä, ταξίδεψαν για οκτώ μήνες σε διάφορα μέρη του κόσμου, συνδυάζοντας δουλειά με διασκέδαση! Τo κύριo κίνητρo πίσω απ’ το ταξίδι τους ήταν η παγκόσμια επιτυχία των Μούμιν, όμως ήταν και μια καλή αφορμή για χαλάρωση και για εξάσκηση στη συγγραφή.

Τα ταξίδια ήταν ζωτικής σημασίας για την Tove. Σε αυτά ήταν που ένιωθε τη μεγαλύτερη έμπνευση, έτοιμη να απορροφήσει αμέτρητες καλλιτεχνικές επιρροές, καθώς και να δουλέψει τα έργα της με ηρεμία και αρμονία.

Το στούντιο
Το 1944, η Tove μετακόμισε στο Ullanlinna, στο Ελσίνκι, σε ένα στούντιο με πύργο. Στην αρχή, ο χώρος ήταν σε κακή κατάσταση, όμως η Tove, βλέποντας τις προοπτικές του, με τα χρόνια τον έκανε δικό της. Έζησε εκεί για πολλές δεκαετίες και ολοκλήρωσε εκεί πολλά από τα πιο γνωστά της έργα. Μάλιστα, η πρώτη ιστορία των Μούμιν γράφτηκε σε αυτό το στούντιο-σπίτι!

Η συγγραφική καριέρα
Εκτός από τα βιβλία των Μούμιν, κατά τη διάρκεια της καριέρας της, η Tove έγραψε 12 μυθιστορήματα και διηγήματα. Έχει λάβει αναγνώριση ως συγγραφέας για τον πειραματισμό της σε διάφορα είδη όπως η πρόζα, το παραμύθι, οι ιστορίες περιπέτειας και φαντασίας, τα απομνημονεύματα… Τα βιβλία της για ενήλικες μιλούν κυρίως για τις ανθρώπινες σχέσεις, την αβεβαιότητα και τη σχετικότητα των πραγμάτων.

Αν και η Tove θεωρείται επιτυχημένη συγγραφέας χάρη στα λογοτεχνικά της έργα, η ίδια θεωρούσε τη συγγραφή ως ένα χόμπι, το οποίο προχωρούσε παράλληλα με την ενασχόλησή της με τα εικαστικά. Τα βραβεία και οι διακρίσεις, ούτως ή άλλως, είχαν πολύ μικρότερη σημασία για εκείνη∙ ήταν η αποδοχή της από την οικογένειά της που την ενδιέφερε πάνω από όλα.

Η καλλιτεχνική καριέρα
Ως εικαστική καλλιτέχνης, η Tove Jansson ήταν πολυτάλαντη, ικανή να χρησιμοποιεί πολλές διαφορετικές τεχνικές και να ακολουθεί διάφορα στιλ και τάσεις. Δημιούργησε πολλούς πίνακες ζωγραφικής, δημόσια έργα και γραφιστικά στοιχεία.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1940, η Tove εργάστηκε για το σατιρικό περιοδικό Garm ως επικεφαλής designer. Σχεδίασε περίπου εκατό εξώφυλλα και δημιούργησε εκατοντάδες άλλα έργα για το Garm. Στο περιοδικό, η Tove παρουσίαζε τόσο εικόνες της μποέμ, καλλιτεχνικής ζωής της όσο και της καθημερινότητας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Όμως αυτό που απολάμβανε περισσότερο ήταν να σχεδιάζει σκίτσα πολιτικού περιεχομένου.

Τα δημόσια έργα τέχνης αποτέλεσαν σημαντικό μέρος της τέχνης της Tove Jansson. Η τοιχογραφία στο Δημαρχείο του Ελσίνκι, τα τοιχογραφήματα στο Νοσοκομείο Παιδιών του Ελσίνκι και πολλά τοιχογραφήματα σε σχολεία και νηπιαγωγεία, αποτελούν μερικά από τα πιο σημαντικά έργα της δημόσιας τέχνης της.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας της, η Tove πραγματοποίησε πολλές ατομικές εκθέσεις, με εμφανή εξέλιξη στο καλλιτεχνικό της στιλ. Η επιμονή της στη λεπτομέρεια άρχισε να υποχωρεί σιγά σιγά και να αντικαθίσταται από περισσότερο αφηρημένες τεχνικές. Σαφώς, επηρεαζόταν απ’ τα ταξίδια της, όμως ακόμη κι αν ακολουθούσε τις διεθνείς τάσεις, ποτέ της δεν κατέφυγε στην ανέμπνευστη αντιγραφή των τάσεων αυτών∙ σεβόταν πάντοτε την παράδοση και τις καλλιτεχνικές αξίες.

Κείμενα και φωτογραφίες: https://www.moomin.com/en/