Elniplex | 27/04/2025
Γράφει ο Απόστολος Πάππος
Έχουν κάνει πολλά μαζί. Πρώτα και καλύτερα, έχουν διώξει τον πόλεμο. Κι ακολούθως, έχουν μάθει να κάνουν τικ τακ συντονισμένα, έχουν κάνει επαγγελματικό προσανατολισμό, έχουν καταφέρει να κάνουν αποταμίευση, έχουν φτιάξει βιβλιοθήκες, έχουν κάνει Χριστούγεννα με αλφαβητάρια και ακαδημίες. Και τώρα; Τώρα “Μπαντάνες” (Εκδόσεις Παπαδόπουλος)!
Αυτός είναι ο τίτλος του καινούργιου τους βιβλίου. Ενός πολυταξιδεμένου πειρατή είκοσι πέντε χρόνια στα καράβια και τα μονοκυάλια και μιας πολυτάλαντης χρωμοκράτειρας άλλα τόσα χρόνια στα ίδια ταξίδια συν μια Καλλιθέα.
Ένα βιβλίο που είναι παιχνίδι. Ένα παιχνίδι που είναι διασκέδαση. Και παράδειγμα! Και τρόπος! Και αγάπη! Και συμπερίληψη! Και αποδοχή! Ένα βιβλίο που πραγματικά λέει τρία, σου δείχνει ογδόντα τρία και υπαινίσσεται άλλα τόσα.
Τους ξέρουν όλα τα παιδιά, οι βιβλιόφιλοι, τα βιβλία τους αγαπιούνται, παίζονται και φτιάχνουν πρώτα χαρούμενους αναγνώστες. Δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. Ένα μόνο θα σας πω: παίξτε και διαδώστε τις Μπαντάνες. Είναι στάση ζωής, είναι αντίληψη, είναι… έγνοια!
Θα χαρακτήριζα το καινούργιο σας βιβλίο ένα, ας πούμε, «αδερφάκι» της «Αμάλια», υπό την έννοια, όχι μόνο της τεχνικής, αλλά και της επιλογής σας το βασικό ζήτημα που αναδύεται να το πράττει ανείπωτα, προτάσσοντας την απόλαυση της ανάγνωσης. Είναι έτσι;
Καταπληκτική παρατήρηση. Είναι έτσι από πολλές απόψεις. Σίγουρα γιατί, όπως και η Αμάλια που φτιάξαμε με την Ντανιέλα Σταματιάδη, αντί για ιστορία είναι περισσότερο ένα στιγμιότυπο. Οι Μπαντάνες δεν είναι παρά μερικά μόνο λεπτά από την καθημερινότητα μιας σχολικής παρέας που ετοιμάζεται να παίξει τους πειρατές. Και ειδικά με αφορμή τις Μπαντάνες, σκέφτομαι πως αν ό,τι νιώθεις την ανάγκη να πεις με ένα βιβλίο, με έναν φυσικό τρόπο μπορεί να χωρέσει σε μερικά λεπτά καθημερινότητας των παιδιών, τότε μπορείς να ελπίζεις ότι αυτό που προσδοκάς σαν αλλαγή μπορεί να χωρέσει κάποτε στην πραγματικότητα όλων μας. Είναι και ένα τεστ αν το θες. Πολλά σπουδαία και βαρύγδουπα μπορούμε να συνθέσουμε για να αφηγηθούμε… αλλά τελικά ίσως είναι η συνάφειά τους με την πραγματική ζωή μας που θα τα κάνει να έχουν ένα μικρό αποτέλεσμα προς κάτι καλύτερο.
Αλλά και, μιας και έπιασα το συγγενολόι, θα το έλεγα ένα ξαδερφάκι των θρυλικών «καλών και κακών πειρατών». Υπήρξε κάποια συνάφεια, κάτι που πριν ή μετά, πήγε το μυαλό σου, Αντώνη, σε εκείνη την τριλογία;
Ε, καλά τώρα. Έχει βαρεθεί ο κόσμος να βάζω πλοία και πειρατές μέσα στα βιβλία μου. Δεν μπορώ να το ελέγξω. Οι καλοί κι οι κακοί, ο Μπελαμής, το Leon Millequestions που βγάλαμε με την Ίριδα σε Βέλγιο, Κορέα και Βραζιλία, τα Κύματα της Έλλης (τον έκανα καπετάνιο κι όχι πειρατή για ξεκάρφωμα), Οι πιο Ωραίοι Θησαυροί που κάναμε με την Μυρτώ, τα Καράβια μας με την Μαρία Αγγελίδου και η διασκευή του Νησιού των Πειρατών και τώρα αυτό… Υπάρχει πάντα η αγάπη και η μανία μου για τη θάλασσα και τη ναυτοσύνη μέσα στα βιβλία. Πετάγεται από παντού.
Αλλά τρέφω και μια ιδιαίτερη αγάπη για την έννοια «πειρατής». Όχι μόνο για την ταξιδιάρικη, θαλασσινή διάθεση στην οποία μας βάζει, αλλά για το γεγονός ότι οι πειρατές ήταν στην ιστορία ως επί το πλείστον κλέφτες, απατεώνες, κακοί και άγριοι. Το ότι η λογοτεχνία για παιδιά είναι γεμάτη, χρόνια τώρα, με αστεία, ταξιδιάρικα πολύχρωμα πειρατάκια, είναι κάπως μια μεταστροφή, μια αλλαγή, μια ωραία επιλογή. Μου αρέσει αυτό.
Το να επιλέγουμε συνειδητά την καλύτερη εκδοχή μας: τι είμαι στο βιβλίο; Πειρατής; Ωραία! Αλλάζω! Πετάω τα σπαθιά, τις ληστείες, την αγριάδα μου, κρατάω το καράβι μου, τη γενναιότητά μου, την περιέργειά μου για τους θησαυρούς που κρύβονται εκεί έξω στο πέλαγο και προχωράω καλύτερα έτσι… Το «καλοί και κακοί» δεν είναι διάκριση που προχωράει κανέναν. Το «εμείς» και «οι καινούργιοι, καλύτεροι εμείς» είναι η διάκριση που αξίζει νομίζω. Αυτό που συμβαίνει πανηγυρικά στις τελευταίες σελίδες όλων των βιβλίων της τριλογίας που ανέφερες, διαλύοντας τον τίτλο «καλοί και κακοί» και φτιάχνοντας πάντα μια παρέα που εκείνη τη μέρα… έκανε ένα βήμα.
Είναι ένα βιβλίο που κυρίως παίζεται οι Μπαντάνες; Ένα βιβλίο που στήνεται σε ένα ομαδικό παιχνίδι, σε μια θεατρική σκηνή και δημιουργεί παιγνιώδεις διαλόγους και αφετηρίες για συζήτηση;
ΜΥΡΤΩ: Σίγουρα είναι ένα βιβλίο, που μπορεί να εμπνεύσει όσα αναφέρεις στην ερώτηση. Κι είναι ένα βιβλίο που μπορείς να παρατηρήσεις, στο φόντο, την προετοιμασία των παιδιών και της δασκάλας. Αλλά και τους τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται το μοίρασμα και το καλωσόρισμα στο παιχνίδι, πότε με την αλλαγή ονομασίας της ομάδας, πότε με την ομοιοκαταληξία και πότε χωρίς αυτήν.
ΑΝΤΩΝΗΣ: Για μένα είναι απλώς ένα παράδειγμα. Κάτι που επιδιώκει να πει 3 πράγματα και να δείξει 83. Βέβαια όπως και οι Καλοί κι οι Κακοί Πειρατές (να άλλη μια συνάφεια) δεν είναι ένα παράδειγμα του πώς πράγματι συμβαίνουν τα πράγματα. Αλλά του πώς θα ήθελα πολύ να συμβαίνουν.
Τα παραδείγματα που μας ενθουσιάζουν, όμως, εκείνα που μας κάνουν να χαμογελάμε κρυφά με το πόσο μας ταιριάζουν, τα υιοθετούμε, τα μιμούμαστε πιο εύκολα από τα λόγια.
Γιατί η κουλτούρα της αγένειας κυριαρχεί συχνά και όχι αυτή της αποδοχής, της ευγένειας, της συμπερίληψης; Μιλήστε μας για τον τρόπο που δώσατε αυτή τη δεύτερη κουλτούρα…
ΑΝΤΩΝΗΣ: Η λέξη με την οποία αγαπώ να μιλώ για την κουλτούρα που λες είναι η λέξη «έγνοια». Η έγνοια αν χωράει κι ο άλλος. Πώς έρχεται κάποιος στο τραπέζι που τρώμε κι αμέσως κάνουμε πιο ‘κει και ψάχνουμε καρέκλα και σερβίτσιο να χωρέσει στην παρέα; Έτσι. Τόσο απλά. Κι όχι μόνο στο τραπέζι. Η έγνοια αν χωράει κι ο άλλος άνθρωπος στα λόγια μας, στις λέξεις μας, στα συνθήματα, τα αφηγήματά μας.
Είμαστε σε θέση να ανοίξουμε τις φράσεις μας; Να ξαναδούμε τα συνθήματά μας; Να πειράξουμε ίσως τις «ομοιοκαταληξίες» μας γιατί τελικά αξίζει πιο πολύ το γεγονός να καταφέρουμε να παίξουμε όλοι μαζί παρέα; Κι όταν θέλουμε να συμπεριλάβουμε, είμαστε ανοιχτοί να ακούσουμε τον «άλλο» να μιλά για τον εαυτό του; Να μάθουμε; Ή μας φτάνουν όσα νομίζουμε πως ξέρουμε ήδη;
Όλα αυτά, δεν ξέρω, ίσως να καταφέραμε να τα χωρέσουμε μέσα στο βιβλίο αλλά ίσως και να φτιάξαμε τελικά απλώς ένα αστείο εσταντανέ με μπαντάνες, γέλια, αστεία συνθήματα, βούλες, μπρόκολα και μια δασκάλα με αποτυχημένη στολή χταπόδι! Και μόνο να γελάσετε λίγο επιτυχία είναι!
ΜΥΡΤΩ: Η δημιουργία, η επινόηση και η συνεννόηση φαίνεται να δίνουν τον τόνο του παιχνιδιού «Μπαντάνες» και του συνθήματος που θα καλωσορίσει το επόμενο παιδί που έρχεται. Παράλληλα βλέπουμε διάφορες στιγμές μοιράσματος π.χ. το αγόρι βοηθάει το κορίτσι να δέσει καλύτερα την μπαντάνα του, το τηλεσκόπιο αλλάζει χέρια κάθε φορά κ.α..
Και φυσικά τη δασκάλα, που αν και έχει βγει λίγο εκτός θέματος, φαίνεται πως είναι εκείνη που έχει εμπνεύσει στα παιδιά αυτήν την χαρά για δημιουργία, παιχνίδι και μοίρασμα.
Με κάποιον τρόπο, με αδιάφορα τα μερίδια, συγγραφέας και εικονογράφος, μοιράζεστε την αφήγηση. Είναι μια επιλογή που διώχνει μπροστά το βιβλίο, μακριά από την παραδοσιακή αφήγηση μιας ιστορίας όπου ο συγγραφέας τα λέει όλα και η εικονογράφηση απλώς συνοδεύει. Μιλήστε μας…
α) για αυτή την επιλογή…
ΜΥΡΤΩ: Αρχικά, είχαμε το κείμενο, το οποίο χωρίζεται σε δύο μέρη: Σ’ ένα κομμάτι που θα παρέμενε ως γραπτός λόγος στο βιβλίο και σ’ ένα άλλο που θα το αναπαριστούσαν οι εικόνες. Επίσης, ο Αντώνης σκέφτεται πολύ με εικόνες ζωντανές και τρισδιάστατες, ενώ εγώ, σκέφτομαι πολύ με εικόνες στατικές και δισδιάστατες. Από αυτή τη συνομιλία και με οδηγό το κείμενο προέκυψε η αφήγηση.
ΑΝΤΩΝΗΣ: Τα picturebooks είναι βιβλία όπου η αφήγηση δεν κρύβεται στο λόγο ούτε και στην εικόνα αλλά στη μαγεία που σπινθηρίζει διαρκώς ανάμεσά τους. Κι η δυσκολία του να συνθέσεις ένα τέτοιο υλικό με ενθουσίαζε πάντα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα καλύτερα picturebooks τα δημιουργούν οι εικονογράφοι μόνοι τους (έχουμε και ελληνικά παραδείγματα απίστευτα). Πρέπει συγγραφέας και εικονογράφος να μπορέσουν να λειτουργήσουν κάπως σαν ένας/μία δημιουργός. Όταν αυτή η συνταγή πετυχαίνει είναι συνήθως με εικονογράφους, εκδότες, editors, επιμελητές, αναγνώστες που δεν είμαστε απλώς συνεργάτες αλλά αγαπημένοι φίλοι.
β) για τη συνεργασία σας.
ΜΥΡΤΩ: Η συνεργασία μας σ’ αυτό το βιβλίο είχε μέσα πολύ ενθουσιασμό, γέλια, άγχος, μπαντάνες, χρώματα, μπρόκολα, θαυμασμό, αγάπη, επιθυμία να φτιάξουμε κάτι όμορφο και καλό.
Μυρτώ, πώς χειρίστηκες το βραχύσωμο υλικό του Αντώνη. Παρότι γνωρίζεις πια τους κώδικές του, αυτό ήταν ένα βιβλίο διαφορετικό ακόμα και από εκείνα με τα οποία θεωρητικά «συγγενεύει».
Να σου πω την αλήθεια δεν πρόσεξα κάποια διαφορά στη δομή σε σχέση με τα άλλα. Μου φάνηκε εντελώς «Αντώνης». Αστείο, τρυφερό και έξυπνο. Βέβαια, εγώ γνώριζα από την αρχή και τι γίνεται στην ιστορία, ενώ στο βιβλίο, ένα κομμάτι του κειμένου αποδίδεται μόνο με εικόνες.
Αστέρια, σπαθιά και άλλα σύμβολα. Με ελάχιστες λέξεις και χαμηλή πλοκή κατορθώσατε να πείτε πολλά, και οι δυο. Τι ρόλο παίζουν τα σύμβολα στη ζωή των ανθρώπων και ειδικότερα των παιδιών; Πώς μπορούμε να πάμε πέρα από τα εξωτερικά γνωρίσματα;
ΜΥΡΤΩ: Τα σύμβολα μπορούν να εμπνεύσουν, να νοηματοδοτήσουν, να δημιουργήσουν δεσμούς. Νομίζω πως είναι σημαντικά για τους ανθρώπους, ως κύριο συστατικό της φαντασίας. Από κει και πέρα σημαντικό ρόλο παίζει η παιδεία, στο πώς θα τα χειριστούμε ώστε να μη γίνουν αφορμή για φανατισμό, χειραγώγηση, θεωρίες συνωμοσίας κτλ.
Με μια λέξη ή μια φράση ή περίπου
Η δική σας μπαντάνα τι σύμβολο και τι χρώμα θα είχε;
ΜΥΡΤΩ: Κόκκινη και θα είχε μια μπλε αρκούδα.
ΑΝΤΩΝΗΣ: Αδιάφορο το χρώμα αλλά να έχουν γράψει από κάτι οι φίλοι κι οι φίλες μου με μαρκαδόρο.
Σε ποια πόλη, περιοχή ή δρόμο, αισθάνεστε τόσο άνετα, τόσο ο εαυτός σας που θα κυκλοφορούσατε ακόμα και με την πιο αστεία σας μπαντάνα;
ΜΥΡΤΩ: Στο “ποτάμι” στην Καλλιθέα, στις βόλτες που βγάζουμε τον Ερμή-Λουκουμή.
ΑΝΤΩΝΗΣ: Στη Βαρκελώνη. Στο Μικρολίμανο. Στη Μπολόνια. Στη Νέα Σμύρνη. Στο Σαντιάγο δε Κομποστέλα. Στο Γαλαξίδι. Στο Καψάλι των Κυθήρων. Μια και το ΄πες όμως επειδή έρχεται και καλοκαιράκι: οι μπαντάνες είναι ωραίες για να παίξουμε τους πειρατές στο σπίτι ή στο σχολείο! Ο ήλιος δεν αστειεύεται όμως… σε παραλίες, καράβια αληθινά κλπ οπωσδήποτε, οπωσδήποτε, οπωσδήποτε καπέλο!
Με ποιο τραγούδι θα υποδεχόσασταν κάποιον/κάποια/κάποιους δίνοντάς του/της/τους θέση στην ομάδα, στην παρέα σας;
ΜΥΡΤΩ: Με Το πάρτι του Λουκιανού Κηλαηδόνη.
Θέλω ένα βράδυ να κάνω ένα πάρτι
πάρτι από εκείνα τα παλιά
και να καλέσω σε εκείνο το πάρτι
να `ρθουν τα πιο καλά παιδιά[…]
[…]Στην πάντα να περάσει η παρέα μας!
Γιούχα ι, γιούχα για
Στη μπάντα να περάσει η παρέα μας Γιούχα Χίγια Για!
ΑΝΤΩΝΗΣ: Αντί για τραγούδι θα σου πω μια σκηνή που με συγκινούσε πάντα και τώρα που το σκέφτομαι μπορεί να ήταν και έμπνευση για το βιβλίο. Είναι από την ταινία «Παρακαλώ γυναίκες μην κλαίτε», του Σταύρου Τσιώλη και του Χρήστου Βακαλόπουλου. Ο Αργύρης Μπακιρτζής ως ενορχηστρωτής μιας δημοπρασίας-γιορτής στην Αρκαδία, παίρνει το μικρόφωνο κι αρχίζει: «Χαιρετίζουμε Στεμνίτσα και Δημητσάνα, χαιρετίζουμε Χρυσοβίτσι, Ζάτουνα, Πυργάκι, Βυτίνα, Καρκαλού…» κι η παρλάτα του συνεχίζει για ώρα ώσπου να χωρέσει όλα τα χωριά της Αρκαδίας ένα ένα, μετά όλη την Πελοπόννησο κι ύστερα όλη τη χώρα. «Σφίγγουμε στον καθένα ξεχωριστά το χέρι» τελειώνει μετά από ώρα κι ο κόσμος παραληρεί από τη χαρά του που άκουσε τον εαυτό του, που δεν ξεχάστηκε κανείς. Λοιπόν με συγκινεί αυτή η σκηνή απίστευτα (ενώ δεν είναι και η πιο συγκινητική του έργου). Επίσης με συγκινούν οι κάθε είδους εμψυχωτές που διακόπτουν μια στιγμούλα το παιχνίδι για να καλωσορίσουν τον αργοπορημένο φίλο ή φίλη που μόλις μπήκε. Κι εκείνη η φράση από το Lilo & Stitch: «Ohana means family. Family means: nobody gets left behind or forgotten!» Λοιπόν, τραγούδι ρώτησες όμως: ίσως αυτό από το Χάρτινο Καράβι που λέει «Αν θες μαζί μου έλα κι εσύ, δυο πειρατές σε ένα νησί, σε ένα νησί των θησαυρών και Κρούσος μα και Ροβινσών» να το διασκεύαζα «Αν θες μαζί μας…» και να μέτραγα πειρατές: δυο πειρατές σε ένα νησί, τρεις πειρατές, πέντε πειρατές…
Το χιούμορ είναι σαν…
ΜΥΡΤΩ: Βάλσαμο. Ξορκίζει και μαζί αγκαλιάζει.
ΑΝΤΩΝΗΣ: Το χιούμορ ξεκλειδώνει, ξεπαγώνει, κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ασφάλεια. Κι όταν νιώθουν ασφάλεια αφήνονται να παίξουν. Κι όταν παίζουν φτιάχνουν όμορφα πράγματα ή σκέφτονται όμορφα πράγματα που δεν τα είχαν σκεφτεί ως τώρα.
Όταν δεν έχεις οξυγόνο, ξέρουμε τι γίνεται. Όταν έχεις οξυγόνο…;
ΑΝΤΩΝΗΣ: Όταν έχεις οξυγόνο κάνε ό,τι ποθείς και μαζί με αυτό κάνε πράγματα για να έχουν όλοι οξυγόνο.
ΜΥΡΤΩ: Ζεις με τις χαρές και τις λύπες. Μαθαίνεις, δημιουργείς, προσπαθείς για το καλύτερο.
Πηγή: Elniplex
