Κατερίνα Χατζηανδρέου | 29/08/2024

Διαβάζεται σε 2′- Ηλικιακό κοινό: 4+ (target 4-7) – Εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά

“Είμαστε όλοι χαρούμενοι που βρίσκουμε τον εαυτό μας”

Ο (θρυλικός πια) λύκος Ζαχαρίας θέλει να πάει σχολείο. Και όταν το αποφασίζει, τίποτα δεν μπορεί να τον σταματήσει.

Περί τίνος πρόκειται

Μια φορά ήταν ο λύκος Ζαχαρίας που δεν είχε πάει ποτέ στο σχολείο. Πώς να ήταν; Ήθελε πολύ να δοκιμάσει. “Κι αν φτιάχναμε ένα σχολείο μέσα στο δάσος;” πρότεινε στους φίλους του, αλλά εκείνοι δεν πολυενθουσιάστηκαν. Αλλά η Λουλού άνοιξε μια χαραμάδα. “Νομίζω είναι μια καλή ιδέα”, είπε.

Κι άρχισαν να χτίζουν. Σκεπές, πίνακας, μαθητές… Δάσκαλος; Ο Λύκος Ζαχαρίας φυσικά που στο πι και φι τους έστειλε για διάλειμμα! Και έπαιξαν και πολλά παιχνίδια. “Τελικά στο σχολείο κάνουμε ό,τι κάνουμε συνήθως” είπε απογοητευμένος ο Λευκάδιος. Ο λύκος Ζαχαρίας είχε ξεμείνει από ιδέες και έδειχνε απογοητευμένος και αυτός. “Δεν είναι εύκολο να είσαι δάσκαλος”, μουρμούρισε. “Πρέπει να είσαι καλλιεργημένος, οργανωμένος, να εμπνέεις σεβασμό… Έχω μια ιδέα!”

Την επόμενη μέρα… έκπληξη!

Εστιάζοντας

Ο καθένας προσθέτει μια ψηφίδα για το ιδανικό σχολείο, με βάση τη δική του εμπειρία, τη δική του ύπαρξη, τις ανάγκες του, τα ενδιαφέροντά του. Κίνηση και άθληση, ορθογραφία, μαθηματικά και γεωγραφία, διάλειμμα και παιχνίδια, θέατρο, μουσική και τσίρκο. Αλλά έχει κι άλλα: “Βοηθάμε ο ένας τον άλλον, δε διστάζουμε να δοκιμάσουμε, κι ας μας κοροϊδέψουν!” Και μια σούπερ καντίνα με ισορροπημένα γεύματα! Ένα σχολείο όπου μοιραζόμαστε, μαθαίνουμε, ανακαλύπτουμε, κινούμαστε και κυρίως είναι ανοιχτό σε όλους.

Γιατί “όλοι μαζί θα το εφεύρουμε“, όπως λέει ο λύκος Ζαχαρίας.

Κι αυτό που κάνει με αυτή την ιστορία ο αγαπημένος λύκος είναι μια σύνθεση των αναγκών όλων, δίχως να μένει κάποιος απέξω. Ένα σχολείο που σέβεται τις επιθυμίες και τα ταλέντα όλων, που δεν βλέπει ως αποκλειστικό στόχο τη μάθηση, αλλά και τη διασκέδαση, την κίνηση, τη χαρά, την καλή διατροφή, τη συνεργασία, τις αξίες, την ανάπτυξη δεξιοτήτων.

Ένα σχολείο απολαυστικό σαν την ίδια την ιστορία του λύκου Ζαχαρία.

Ιδανική για να θέσετε το πλαίσιο της τάξης σας στο ξεκίνημα της χρονιάς.

Για αναγνώστες από 4 περίπου ετών.

Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Πηγή: Elniplex

Λίλιαν Δούμα | 26/08/2024

Διαβάζεται σε 3′- Ηλικιακό κοινό: 4,5-5+ (target 5-7) – Εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά

Μια αθερίνα που τη λένε Ντίνα

Η Λίλιαν Δούμα γράφει για τα 20 ανάλαφρα, χαριτωμένα λίμερικ του Γιώργου Τσακνιά που εικονογράφησε η Ιφιγένεια Καμπέρη.

Περί τίνος πρόκειται

19+1 λίμερικ δροσερά, θαλασσινά, πρωτότυπα, ανατρεπτικά, ευρηματικά και φυσικά σουρεαλιστικά, γραμμένα με χιούμορ και κέφι υπόσχονται στιγμές διασκέδασης για μικρούς και μεγάλους. Στιχάκια που εξάπτουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα προκαλώντας μας να ακολουθήσουμε τη ρυθμική ευφάνταστη σύστασή τους και να σκαρφιστούμε τα δικά μας. Ακολουθούν πιστά τη φόρμα των λίμερικ, ενός ποιήματος δηλαδή, 5 στίχων, που διηγείται μια σύντομη ιστορία και καταλήγει σε ανέκδοτο. Σύμφωνα με τον Rontari, αποτελούν ιδανικό ποιητικό είδος για ακρόαση, απαγγελία και δημιουργική έκφραση, γι’ αυτό και το βιβλίο προτείνεται για μεγαλόφωνη ανάγνωση με όσα θα μπορούσαν να την ακολουθήσουν. Όσο για τους πρωταγωνιστές και τις πρωταγωνίστριες  τον Ζαχαρία, τη Λήδα, την Άννα, τον Βαγγέλη, την Παρθενόπη και άλλα τόσα ψάρια, όστρακα και μαλάκια έχουν να διηγηθούν ιστορίες σαν και αυτές…

Μια αθερίνα που τη λένε Ντίνα
Ξέμεινε-Αύγουστο μήνα- στην Αθήνα,
Μα χωρίς να τα χάσει
σκέφτηκε «Καλή φάση!»
κι έγραψε ποιήματα με τη ντουζίνα.

Εστιάζοντας

Τα χρώματα της Ιφιγένειας σε συνδυασμό με τους χαρακτήρες του Γιώργου  προδιαθέτουν τους αναγνώστες για ένα ταξίδι στον υγρό κόσμο, παρόλ’ αυτά αυτός  εισβάλει στη φαντασία μας με μία άλλη διάσταση, αφού οι κάτοικοί του παρουσιάζονται αλλιώτικοι, όπως δεν τους έχει κανείς ξαναδεί. Ψάρια, όστρακα και μαλάκια, σαν καλλιτέχνες, ταξιδευτές, αλλά και φυσιογνωμίες με ανθρώπινες ανησυχίες και συνήθειες κάπως αστείες, κινούνται από το Καβούρι, τα Λιόσια και τη Χαλκίδα, ως τη μακρινή Βενεζουέλα και το ακόμη πιο μακρινό φεγγάρι, αυτό που ονειρεύεται και εν τέλει ταξιδεύει το καλαμάρι που το λένε Άρη.

Η επιλογή των ονομάτων, που σε μία πρώτη ανάγνωση θα μπορούσε να ειπωθεί πως εξυπηρετεί μόνο τη ρίμα, σε συνδυασμό με τα ενδιαφέροντα του καθένα, πιθανά να αντικατοπτρίζει τη σημερινή κοινωνία, όπου ο Τάκης, ο Βαγγέλης, η Άννα και ο Γιάννης, συναντούν τη Ματριόσα, που πιθανά έρχεται από χώρα μακρινή και αγωνιά να αγοράσει ένα σπίτι στα Λιόσια, αλλά και την πολυταξιδεμένη στην Ευρώπη, Παρθενόπη, ανοίγοντας πολλούς δρόμους για προσωπική ταύτιση.

Το φανερό χιούμορ που απευθύνεται σε παιδιά, αλλά και το έντεχνα κρυμμένο  σαρκαστικό  για τους ενήλικες, είναι έκδηλο σε κάθε σελίδα του βιβλίου προκαλώντας μικρούς και μεγάλους να γυρίσουν την επόμενη και την επόμενη ως το τέλος, όπου εύκολα ο αναγνώστης μπορεί να σκεφτεί ο ίδιος ή να κινητοποιήσει άλλους, να σκαρώσουν μαζί σουρεαλιστικά και χιουμοριστικά πεντάστιχα, όπως εξάλλου το προτείνουν και οι δημιουργοί. Μέσα από αυτό το πρίσμα, έχουμε ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί μεγαλόφωνα σε διάφορα και διαφορετικά αναγνωστικά πλαίσια, από την τάξη ενός νηπιαγωγείου ή το μάθημα της γλώσσας στο δημοτικό, ως μία καλοκαιρινή παρέα  που δοκιμάζει τις ποιητικές της δυνάμεις με αστείες ανατρεπτικές ρίμες!

Για την εικονογράφηση…

Το παιχνίδι των εικόνων και των συνειρμών που γεννούν οι στίχοι του Γιώργου Τσακνιά συναντά το παιχνίδι των χρωμάτων της Ιφιγένειας Καμπέρη, η οποία εναλλάσσει  τη ζεστή παλέτα των αποχρώσεων του πορτοκαλί ως το ανοιχτό κόκκινο και το  ροδί, με την ψυχρή του μωβ και των γαλαζοπράσινων του βυθού. Η αίσθηση της ξυλομπογιάς, του λαδοπαστέλ και της νερομπογιάς που συνυπάρχουν με τρόπο αβίαστο, καθώς και η γενναιοδωρία χρωμάτων, προσφέρουν ένα ευχάριστο οπτικά αποτέλεσμα. Οι εικόνες των θαλάσσιων οργανισμών, που παρουσιάζονται άλλοτε με  μορφές ανθρώπινες, όπως ο Τάκης το λαβράκι και η Παρθενόπη το μυλοκόπι με τα ροδί γοβάκια και άλλοτε με μορφές ρεαλιστικές αλλά λεπτομέρειες χιουμοριστικές, όπως ο Ζαχαρίας ο καρχαρίας, συνομιλούν με πινελιές πρώιμου ιχνογραφήματος, σαν τα καβούρια στο γάμο της ξαδέρφης του Φανούρη ή με παιδικά μικροσκοπικά σκίτσα διάσπαρτα εδώ και εκεί.

Ένα βιβλίο πρόκληση της φαντασίας και της χιουμοριστικής δημιουργίας για παιδιά από πέντε ετών, ως ενήλικες που έχουν ανάγκη να εκφραστούν πέρα από συμβάσεις, σουρεαλιστικά όπως η φόρμα των λίμερικ προτείνει!

Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Πηγή: Elniplex

Το Παρόν | 28/08/2024

Μια πρωτότυπη διαθεματική προσέγγιση στους βασικούς γνωστικούς στόχους του νηπιαγωγείου, βασισμένη στη διασκεδαστική μέθοδο της επίλυσης μυστηρίων!

Συγγραφέας
Βίκυ Ζωγοπούλου

Εικονογράφηση
Νικολέττα Φιλιππίδη

Ποιος ευθύνεται για την εξαφάνιση της βασίλισσας Μελίσσης και τι σκοπό έχει; Ποιος κάνει παρεμβολές πάνω απ’ την πόλη της Μελωδίας κι αντί για εξάγωνα οι μέλισσες κάνουν κύκλους, τετράγωνα και τρίγωνα στην κυψέλη; Τι συμβαίνει τελικά και στο δάσος της Χρυσαφένιας Βελανιδιάς οι μέλισσες εξαφανίζονται;

Μέσα από ποικίλες δραστηριότητες που δημιούργησε η εκπαιδευτικός και συγγραφέας Βίκυ Ζωγοπούλου, το Μυστήρια στο νηπιαγωγείο: Ο κόσμος των μελισσών προετοιμάζει τις μαθήτριες και τους μαθητές για την πρώτη δημοτικού, με στόχο την ομαλή μετάβασή τους στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα. Την εικονογράφηση έκανε η Νικολέττα Φιλιππίδη.

Η συγκεκριμένη σειρά είναι πρωτότυπη και αποτελεί από μόνη της μια ειδική κατηγορία στον χώρο των εκπαιδευτικών βιβλίων.
Ακολουθεί την ύλη της κάθε τάξης, παράλληλα όμως αποτελεί και μια διαθεματική προσέγγιση που ενισχύει τη λογική, τη φαντασία και την ενσυναίσθηση μέσα από γρίφους και πρωτότυπες ασκήσεις.
Σε κάθε βιβλίο οι μαθητές-αναγνώστες ακολουθούν τους ήρωες του βιβλίου, τον Ιάσονα και τη Σοφία, στις περιπέτειές τους και επιλύουν μαζί τα μυστήρια που συναντούν, κάνοντας παράλληλα μία ουσιαστική και διασκεδαστική επανάληψη.

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα 

Η Βίκυ Ζωγοπούλου είναι απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθήνας και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Σχολική Συμβουλευτική και Καθοδήγηση. Εργάζεται ως δασκάλα στην ιδιωτική εκπαίδευση από το 2010 και διδάσκει στα Master Classes της Χαρισμάθειας, όπου είναι επιστημονικός συνεργάτης από το 2019. Έχει διακριθεί από τη Microsoft ως Microsoft Innovative Educator Trainer για την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων στην εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και για την επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Για τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος έχει γράψει τις σειρές εκπαιδευτικών βιβλίων «Μαθηματικά & Γλωσσικά Μυστήρια» και «Μυστήρια στο Νηπιαγωγείο».

Λίγα λόγια για την εικονογράφο

Η Νικολέττα Φιλιππίδη γεννήθηκε στην Αθήνα. Από πολύ μικρή ηλικία ξεχώρισε για την ιδιαίτερη κλίση της στη ζωγραφική. Ξεκίνησε την καριέρα της στη γραφιστική και εργάστηκε για πολλά χρόνια ως Art Director σε διαφημιστικές εταιρείες. Το πάθος της για τη ζωγραφική την οδήγησε στη Σχολή Καλών Τεχνών στη Γερμανία κι έπειτα στη Σχολή Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης. Καθώς όμως το παιδικό βιβλίο της κέντρισε το ενδιαφέρον, στράφηκε αποκλειστικά σε αυτό, ακολουθώντας καριέρα εικονογράφου.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΣΕΙΡΑ: Μυστήρια στο Νηπιαγωγείο
Ηλικία: Παιδιά ηλικίας 5+
Κατηγορία: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ, Προσχολικά
ISBN: 978-618-232-044-0

Πηγή: Το Παρόν

Κυριάκος Αθανασιάδης | 26.07/2024

Ένα μυθιστόρημα φαντασίας για παιδιά, κόντρα στις προκαταλήψεις

Για το μυθιστόρημα του SF Said, «Τίγρη» (εικονογράφηση Dave McKean, μετάφραση Βάσια Τζανακάρη, Εκδόσεις Παπαδόπουλος)

Νά ένα μοντέρνο, ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα φαντασίας για παιδιά, που όμως έχει μια πατίνα κλασικού επάνω του. Πολυβραβευμένο, γεμάτο σκοτεινές εικόνες και αρχαία μαγεία, αλλά και με έναν εσωτερικό παλμό που δεν σταματά ποτέ, το βιβλίο του SF Said —αυτή η περιπετειώδης δυστοπία— είναι μια μεταφορά για τη διαφορετικότητα, την προκατάληψη και τη μετανάστευση, για την αδικία και τη θέση του καθενός μας στον κόσμο, αλλά και για τη δύναμη της αντίληψης, της φαντασίας και της αγάπης. Η εικονογράφηση του σπουδαίου Dave McKean, που τον θαυμάζουμε απεριόριστα και που δεν παύει να μας εντυπωσιάζει με τη δουλειά του δεκαετίες τώρα, δένει άψογα με το κείμενο, και σε διάφορα σημεία πραγματικά απογειώνει το βιβλίο. Συνολικά, ένας τόμος που χαίρεσαι να κρατάς στα χέρια σου από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

«Τίγρη»: Ένα παιδικό μυθιστόρημα φαντασίας από τον SF Said

Η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα εναλλακτικό Λονδίνο: η Μεγάλη Βρετανία εξακολουθεί να είναι μια μεγάλη και ισχυρή αυτοκρατορία, όμως εξαιτίας και μόνο αυτού του γεγονότος έχει μετατραπεί σε μια υγρή, βρόμικη, καταπιεστική χώρα, αυστηρά διαχωρισμένη σε τομείς — αλλού ζουν οι πλούσιοι, αλλού οι αριστοκράτες, αλλού οι απλοί επαγγελματίες και οι παρίες. Οι κίνδυνοι για τους ξένους είναι διαρκείς, η σκλαβιά υφίσταται ακόμη, οι κοινωνικοί κανόνες είναι κάτι παραπάνω από αυστηροί, και οι πάντες ζουν υπό καθεστώς τρόμου. Ένα πέπλο ομίχλης καλύπτει την πόλη, γεμάτο απόγνωση, μαρασμό, πίκρα και θλίψη. Όμως κάπου υπάρχει ακόμη ελπίδα, και μοσχομυρίζει αγιόκλημα…

Ο Άνταμ Αλάμπρα, ο νεαρός πρωταγωνιστής του βιβλίου, που ονειρεύεται να γίνει ζωγράφος αν και το χαρτί είναι δυσεύρετο στο Λονδίνο οπότε δεν έχει καν υλικά για να σκιτσάρει, κάνει θελήματα για τη μικρή επιχείρηση της οικογένειάς του, ένα φτωχομάγαζο που με δυσκολία τούς κρατά ζωντανούς. Σε μια από τις εξορμήσεις του, που συνοδεύεται από χίλιους κινδύνους, θα ανακαλύψει ένα θηρίο, που κρύβεται τραυματισμένο στα σκουπίδια και στο σκοτάδι: μια θηριώδη Τίγρη, που όμως έχει ανθρώπινη λαλιά και επικοινωνεί μαζί του. Μαζί με την καινούργια του φίλη, τη Ζέιντι, ο Άνταμ θα κάνει ό,τι μπορεί για να προστατεύσει και να σώσει τη μυθική Τίγρη, ξεκινώντας έναν μυστικιστικό αλλά και πραγματικό πόλεμο, απέναντι σε δυνάμεις που τα δύο παιδιά δεν θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν.

Σκοτεινό και ανησυχαστικό, αλλά παράλληλα αισιόδοξο και γεμάτο ελπίδα, το πολυβραβευμένο βιβλίο του Σαΐντ —που μπορεί να γίνει αιτία για πολλές συζητήσεις— δείχνει πως το φως μπορεί να βρεθεί και να λάμψει ακόμη και μέσα στο πιο βαθύ σκοτάδι.

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΟΚΗ: Βρισκόμαστε στο Λονδίνο του 2021, αλλά η Βρετανική Αυτοκρατορία δεν έχει διαλυθεί και η δουλεία δεν έχει καταργηθεί — είναι ένας κόσμος γεμάτος τρόμο και καταπίεση. Ο νεαρός Άνταμ ζει στο γκέτο του Σόχο και μια μέρα βρίσκει κάτι απίστευτο σε έναν σκουπιδότοπο στο Λονδίνο. Ένα μυστηριώδες, μυθικό, μαγικό ζώο: ΜΙΑ ΤΙΓΡΗ. Και η Τίγρη κινδυνεύει. Ο Άνταμ και η φίλη του, Ζέιντι, είναι αποφασισμένοι να βοηθήσουν. Θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τις δυνάμεις τους πριν να είναι πολύ αργά;

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ: Ο SF Said γεννήθηκε στον Λίβανο το 1967, αλλά ζει στο Λονδίνο από τα δύο του χρόνια. Ολοκλήρωσε το πρώτο του μυθιστόρημα, «Varjak Paw», το 2003, όσο εργαζόταν μεταξύ άλλων ως συντάκτης ομιλιών για τον πρίγκιπα διάδοχο της Ιορδανίας και ως δημοσιογράφος καλλιτεχνικής ύλης. Το ντεμπούτο του έχει πλέον μεταφραστεί σε 14 γλώσσες, έχει διασκευαστεί σε θεατρικό έργο και σε όπερα, ενώ η κινηματογραφική του μεταφορά βρίσκεται ήδη στα σκαριά. Ακολούθησαν τα «The Outlaw Varjak Paw» (2005) και «Phoenix» (2013), το καθένα συνοδευόμενο από διακρίσεις και βραβεία. Ο ίδιος έχει χαρακτηρίσει το τελευταίο του μυθιστόρημα, την «Τίγρη», ως το καλύτερο βιβλίο του μέχρι στιγμής. Οι κριτικοί φαίνεται να συμφωνούν και να επαυξάνουν, αφού οι Guardian, Times και Sunday Times το ξεχώρισαν ως βιβλίο της χρονιάς για το 2022.

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟ: Ο Dave McKean γεννήθηκε στο Berkshire το 1963. Σπούδασε Art and Design και, πριν ακόμα αποφοιτήσει, ξεκίνησε να εργάζεται ως εικονογράφος. Είναι mixed media καλλιτέχνης, καθώς ελίσσεται μεταξύ ζωγραφικής, φωτογραφίας, κολάζ, found objects και ψηφιακής τέχνης. To 1986 γνωρίστηκε με τον συγγραφέα Neil Gaiman και έκτοτε έχουν συνεργαστεί αρκετές φορές, με σημαντικότερη δουλειά τους τη σειρά graphic novel «Sandman».

ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΗΣ «ΤΙΓΡΗΣ»:

• British Book Award for Children’s Fiction 2023​
• The Week’s Junior’s Award for Older Children’s Fiction
• Foyles’ Children’s Book of the Year​
• The Time’s Books of the Year 2022​
• The Guardian’s Best Books of the Year 2022​
• The Reading Agency’s Books of the Year 2022​
• Waterstones’ Best Children’s Books of 2022​
• Books for Keeps Must Reads of 2022​
• Book of the Week των εφημερίδων The Times, The Sun και The Week Junior​
• Editor’s Choice στο The Bookseller previews​

Η «Τίγρη» είναι βέβαια εμπνευσμένη από το ομώνυμο, σκοτεινό αλλά συναρπαστικό, ποίημα του Γουίλιαμ Μπλέικ. Αναδημοσιεύουμε εδώ τους πρώτους στίχους του ποιήματος, όπως το μετέφρασε ο Δημήτρης Κοσμόπουλος:

Τίγρη! Ω Τίγρη ! Φλογισμένη

στης νυχτός τ’ άγρια ρουμάνια

ποιο αμάραντο χέρι την σπάνια

φρικτή σου συμμετρία έχει πλασμένη;

Ποια μάτια ουράνια;

Πηγή: Athens Voice

Παραμύθι Μύθοι και Ρεβύθι – 10/07/2024

Πηγή: Παραμύθι Μύθοι και Ρεβύθι !

Κυριάκος Αθανασιάδης | 22/07/2024

Γράφοντας για αυτά που έχουν σημασία, με τον πιο συναρπαστικό τρόπο

Λόις Λόουρι: Το #1 παιδικό βιβλίο δυστοπικής φαντασίας, και μια διπλή περιπέτεια στην Εποχή του Σιδήρου

Πέρασα το Σαββατοκύριακό μου παρέα με τη Λόις Λόουρι. Και ήταν ένα Σαββατοκύριακο που άξιζε κάθε του λεπτό. Ήξερα γι’ αυτήν, είχα δει την ταινία του 2014, αλλά δεν είχα διαβάσει κανένα βιβλίο της μέχρι τώρα. κακώς.

Λόις Λόουρι: Η κορυφαία συγγραφέας παιδικού βιβλίου

Ξεκίνησα τον «Φύλακα της Μνήμης» (μετάφραση Φίλιππος Μανδηλαράς, Εκδόσεις Παπαδόπουλος) ξέροντας πως θεωρείται ένα από τα κορυφαία παιδικά μυθιστορήματα δυστοπικής φαντασίας που γράφτηκαν ποτέ, αν όχι το κορυφαίο όλων. Είδα τις λίστες των έγκριτων περιοδικών και βιβλιοθηκών της Αμερικής, και πράγματι δεν λείπει από καμιά τους. Στις περισσότερες, μάλιστα, φιγουράρει στην πρώτη θέση. Άλλωστε, εκδόθηκε το 1993, οπότε κατ’ ανάγκην πάνω σε αυτό ακριβώς βασίστηκαν πολλά μεταγενέστερα μπεστ-σέλερ, όπως για παράδειγμα η σειρά «Hunger Games» αλλά και πολλά άλλα.

Οι βιβλιοθήκες και τα ειδικά περιοδικά είχαν δίκιο (προφανώς). Ο «Φύλακας της Μνήμης» είναι σπουδαίο έργο. Και καταλαβαίνει αμέσως κανείς γιατί αυτό το βιβλίο δεν (μπορεί να) λείπει από κανέναν κατάλογο προτεινόμενων βιβλίων για παιδιά και εφήβους —άλλωστε, πολλά σχολεία το υιοθέτησαν ως μέρος του υποχρεωτικού προγράμματος σπουδών—, ενώ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ είναι αυτό που έχει απαγορευτεί στις πιο συντηρητικές (με την πολύ κακή έννοια) πόλεις των ΗΠΑ: κάτι που είναι τίτλος τιμής για οποιοδήποτε βιβλίο, φυσικά. Σύμφωνα με τους New York Times, διαβάζουμε, από το 1993 και μετά, οπότε και πρωτοεκδόθηκε, βρισκόταν διαρκώς κοντά στην κορυφή της λίστας των «απαγορευμένων και αμφισβητούμενων βιβλίων» της Ένωσης Βιβλιοθηκών της Αμερικής.

Η διαφορά του εκπληκτικού αυτού μυθιστορήματος από άλλα, που ακολούθησαν, είναι η αμεσότητά του. Η Λόουρι χτίζει ψηφίδα-ψηφίδα έναν κόσμο εντελώς απρόβλεπτο και τρομακτικό, παρουσιάζοντάς μας καθετί, όλες τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, με έναν τρόπο σχεδόν ψιθυριστό, ευθύ, χωρίς κορόνες και με πλήρη απουσία κάθε ηθικολογίας. Απλώς τα πράγματα, λέει, είναι έτσι. Και είναι τόσο άσχημα. Μάλιστα, η ίδια δεν λέει καν ότι είναι άσχημα· δεν κρίνει, δεν αναθεματίζει, δεν μπαίνει μέσα στην ιστορία της για να μας πει ποιο είναι το κακό και ποιο το καλό. Δεν μας θεωρεί ανεπαρκείς. Καταλαβαίνουμε αμέσως. Όλα τα παιδιά θα το καταλάβουν.

Το άλλο χαρακτηριστικό της είναι η οικονομία. Λείπουν από εδώ οι σχοινοτενείς περιγραφές, τα subplots, οι ιστορίες που παίζουν υποβοηθητικό ρόλο (ή που υπάρχουν απλώς για να γεμίζουν σελίδες). Όχι. Η ιστορία καλύπτει 250 σελίδες, κι αυτό ήταν. Υπάρχουν επίσης κάποια ευρήματα δραματουργικής φύσεως στο βιβλίο που σε ανατριχιάζουν, ενώ κάποιες σκηνές είναι τρομερά δυνατές — σε αφήνουν με το στόμα ανοιχτό, για την ακρίβεια, και κινητοποιούν τους ήρωες για να δράσουν όπως θα δράσουν. Σπουδαίο βιβλίο, σε κάθε περίπτωση, που μακάρι να διαβαστεί από πολλά παιδιά. Είναι ένα μάθημα πολιτικής ηθικής που θα τους κάνει πολύ καλό.

Η Λόις Λόουρι γεννήθηκε το 1937, και εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο σε σχετικά μεγάλη ηλικία: στα σαράντα της. Μέχρι σήμερα, έχει εκδώσει σχεδόν 50 μυθιστορήματα, όλα τους μπεστ-σέλερ και πολυμεταφρασμένα. Ο «Φύλακας της Μνήμης» είναι ένα από τα κορυφαία της, και πιθανόν αυτό με τις υψηλότερες πωλήσεις. Το απολαύσαμε. Και θα περιμένουμε με χαρά και ανυπομονησία και τον δεύτερο, επίσης αυτοτελή, τόμο που θα κυκλοφορήσει το 2025, πάντα από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

* * *

Αμέσως μετά, σειρά πήρε το «Αίνιγμα του Γουίντεμπι», που είναι το τελευταίο —για την ώρα— μυθιστόρημα της Λόις Λόουρι. Εκδόθηκε μόλις πέρυσι, και στα ελληνικά πριν από δύο μήνες (μετάφραση Βάσια Τζανακάρη, Εκδόσεις Παπαδόπουλος). Εδώ η Λόουρι κάνει κάτι που μας άρεσε πάρα πολύ και, θα λέγαμε, μας ενέπνευσε: μιλά σε πρώτο πρόσωπο στον αναγνώστη, σε ένα είδος προλόγου, ιντερμέτζου και επιλόγου, ανοίγοντάς μας όλα της τα χαρτιά, ξεναγώντας μας στο γραφείο της και δείχνοντάς μας από πού αντλεί την έμπνευσή της, πώς ερευνά τα πραγματολογικά και άλλα στοιχεία που πρέπει να ερευνήσει, τι την ενδιαφέρει να «πει» με ένα βιβλίο, και πώς στέκεται η ίδια απέναντι στα πάθη των ηρώων της. Ο αναγνώστης θα μας θυμηθεί 100% όταν η Λόουρι θα μας αποκαλύψει πώς αισθανόταν κατά τις τελευταίες σελίδες της ιστορίας που αφορά την ηρωίδα της, την Έστριλντ. Ανατριχιαστικό…

Η Έστριλντ είναι μια δεκατριάχρονη Γερμανίδα που ζει κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ. Μέλος μιας πολεμικής φυλής, έχει προδιαγεγραμμένη μοίρα σαν κορίτσι που είναι: θα μεγαλώσει δουλεύοντας στα χωράφια, και κάπου στα 15-16 της θα παντρευτεί και θ’ αρχίσει να γεννάει παιδιά, για να δώσει στρατιώτες στον οικισμό. Ταυτόχρονα, θα δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ, μαγειρεύοντας, καθαρίζοντας, πλένοντας, υφαίνοντας, οργώνοντας, ψαρεύοντας, φέρνοντας νερό, ποτίζοντας, φροντίζοντας τα ζώα και μεγαλώνοντας τα παιδιά της. Μια ζωή που θυμίζει —και είναι— κανονική σκλαβιά, από την οποία δεν υπάρχει δυνατότητα απόδρασης. Όμως η Έστριλντ θα θελήσει να τα αλλάξει όλα αυτά. Θα το βάλει πείσμα να γίνει η πρώτη γυναίκα πολεμίστρια, χαράσσοντας ένα καινούργιο μέλλον για τα κορίτσια και τις γυναίκες της φυλής της. Μια ατρόμητη πρωτο-φεμινίστρια, η μικρή και κάτι παραπάνω από γενναία Έστριλντ θα τα βάλει με όλους και με όλα.

Η Λόουρι εμπνεύστηκε την ιστορία της από την αληθινή ανακάλυψη ενός πτώματος ηλικίας δύο χιλιάδων ετών σε έναν βάλτο τύρφης στο Γουίντεμπι της βόρειας Γερμανίας. Και, χάρη στην πένα της, το Παιδί του Γουίντεμπι θα ξαναζήσει, και επιτέλους θα δοξαστεί όπως τού αξίζει. Υπέροχο βιβλίο, με δύο ήρωες (την Έστριλντ και τον μυστικό φίλο της Βάρικ, έναν πρωτο-επιστήμονα) που εγγράφονται μέσα σου. Και μια πολύ όμορφα εικονογραφημένη έκδοση, επίσης.

* * *

Ακολουθεί ένα απόσπασμα από τον «Φύλακα της Μνήμης», από το Κεφάλαιο 5. Διαβάστε το:

Ο Τζόνας δεν συμμετείχε σχεδόν ποτέ στην πρωινή τελετουργία της αφήγησης των ονείρων, επειδή σπάνια έβλεπε όνειρα. Κάποιες φορές ξυπνούσε με το αίσθημα ότι αποσπάσματα ονείρων επέπλεαν στον ύπνο του, αλλά δεν μπορούσε να τα συγκρατήσει και να τα συνθέσει σε κάτι που να άξιζε να το μοιραστεί κατά την τελετουργία. Αυτό το πρωί, όμως, ήταν διαφορετικό, γιατί την προηγούμενη νύχτα είχε δει ένα πολύ ζωντανό όνειρο. […]

«Εσύ, Τζόνας;» ρώτησε η μητέρα. Πάντοτε ρωτούσαν κι εκείνον, παρότι γνώριζαν ότι πολύ σπάνια είχε ένα όνειρο να αφηγηθεί.

«Λοιπόν, εγώ είδα ένα όνειρο χτες βράδυ» τους είπε ο Τζόνας και κουνήθηκε στο κάθισμά του συνοφρυωμένος.

«Ωραία» είπε ο πατέρας. «Για πες μας».

«Δεν είναι πολύ ξεκάθαρο, για να πω την αλήθεια» τους εξήγησε ο Τζόνας, προσπαθώντας να ξαναφέρει στο μυαλό του το περίεργο όνειρο. «Νομίζω ότι ήμουν στον χώρο λουσίματος, στον Οίκο των Ηλικιωμένων».

«Εκεί δεν ήσουν χθες;» ρώτησε ο Πατέρας.

Ο Τζόνας συγκατάνευσε. «Αλλά δεν ήταν ακριβώς ίδιος. Υπήρχε μία μπανιέρα στο όνειρο, μονάχα μία, ενώ στην πραγματικότητα έχει πολλές σειρές μπανιέρες εκεί. Ο χώρος στο όνειρό μου ήταν ζεστός και υγρός. Και είχα βγάλει την τουνίκ μου, αλλά δεν είχα βάλει τη φόρμα εργασίας, οπότε το στέρνο μου ήταν γυμνό. Ήμουν ιδρωμένος επειδή είχε πολλή ζέστη. Κι ήταν κι η Φιόνα εκεί, έτσι όπως ήταν χτες που την είδα».

«Και ο Άσερ;» ρώτησε η Μητέρα.

Ο Τζόνας κούνησε το κεφάλι του αρνητικά. «Όχι. Ήμουν μόνο εγώ κι η Φιόνα, μόνοι στο δωμάτιο, όρθιοι πλάι στην μπανιέρα. Αυτή γελούσε. Αλλά εγώ όχι. Ήμουν λιγάκι θυμωμένος μαζί της, μάλιστα, γιατί δεν μ’ έπαιρνε στα σοβαρά».

«Δεν σε έπαιρνε στα σοβαρά σε σχέση με τι;» ρώτησε η Λίλι.

Ο Τζόνας κοίταξε το πιάτο του. Για κάποιο λόγο που δεν μπορούσε να κατανοήσει, ένιωθε λιγάκι αμήχανος. «Νομίζω ότι προσπαθούσα να την πείσω να μπει στην μπανιέρα με το νερό».

Έκανε μια παύση. Ήξερε ότι έπρεπε να το πει ολόκληρο το όνειρο, ότι δεν ήταν απλώς επιθυμητό αλλά απαραίτητο να το πει ολόκληρο. Έτσι, πίεσε τον εαυτό του να αφηγηθεί το μέρος που τον έκανε να νιώθει αμήχανος.

«Ήθελα να βγάλει τα ρούχα της και να μπει στην μπανιέρα» είπε βιαστικά. «Ήθελα να τη λούσω. Κρατούσα το σφουγγάρι στο χέρι μου. Αλλά εκείνη δεν ήθελε. Συνέχιζε να γελάει και να λέει όχι».

Κοίταξε τους γονείς του. «Αυτό είναι όλο» είπε.

«Μπορείς να περιγράψεις το ισχυρότερο συναίσθημα στο όνειρό σου, παιδί μου;» ρώτησε ο Πατέρας.

Ο Τζόνας σκέφτηκε αρκετή ώρα. Οι λεπτομέρειες ήταν θολές και ασαφείς. Αλλά τα συναισθήματα ήταν ξεκάθαρα και ένιωσε να τον πλημμυρίζουν ξανά, τώρα που το σκεφτόταν. «Η επιθυμία» είπε. «Ήξερα ότι δεν επρόκειτο να μου έκανε τη χάρη. Και νομίζω ότι ήξερα ότι δεν έπρεπε κιόλας. Αλλά το ήθελα τόσο πολύ! Ένιωθα την επιθυμία να με δονεί ολόκληρο».

«Ευχαριστώ για το όνειρό σου, Τζόνας» είπε η Μητέρα μετά από λίγο. Έπειτα κοίταξε με νόημα τον Πατέρα.

«Λίλι» είπε ο Πατέρας, «είναι ώρα να φύγουμε για το σχολείο. Θέλεις να περπατήσεις πλάι μου σήμερα ώστε να ρίχνεις μια ματιά στο καλάθι του νεογνού; Θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα πέσει».

Ο Τζόνας σηκώθηκε αργά για να μαζέψει τα σχολικά του βιβλία. Του φάνηκε παράξενο που δεν είχαν σχολιάσει το όνειρό του πριν τον ευχαριστήσουν. Ίσως το βρήκαν πολύ μπερδεμένο, όπως το έβρισκε κι εκείνος.

«Περίμενε, Τζόνας» είπε γλυκά η μητέρα του. «Θα σου γράψω ένα δικαιολογητικό για τον εκπαιδευτή σου, ώστε να μη χρειαστεί να δώσεις εξηγήσεις για την καθυστέρηση». […] «Τζόνας» είπε χαμογελαστά, «το συναίσθημα που περιέγραψες ως επιθυμία ήταν οι πρώτες σου Εξάψεις. Ήταν κάτι που περιμέναμε με τον Πατέρα να σου συμβεί. Συμβαίνει σε όλους. Συνέβη και στον Πατέρα όταν ήταν στην ηλικία σου. Και συνέβη και σε μένα. Θα συμβεί κάποια μέρα και στη Λίλι. Και πολύ συχνά» πρόσθεσε η μητέρα, «ξεκινάει με ένα όνειρο».

Εξάψεις. Την είχε ξανακούσει αυτή τη λέξη. Θυμόταν μια αναφορά στις Εξάψεις στο Βιβλίο των Κανόνων, αλλά δεν θυμόταν τι έλεγε. Και τις ανέφερε και ο Εκφωνητής πότε πότε. ΠΡΟΣΟΧΗ: ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ ΟΙ ΕΞΑΨΕΙΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΩΣΤΕ ΝΑ ΞΕΚΙΝΑΕΙ Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ. Πάντοτε την αγνοούσε αυτή την ανακοίνωση επειδή δεν καταλάβαινε σε τι αναφερόταν και ποτέ δεν του είχε φανεί να τον αφορά με οποιονδήποτε τρόπο. Έτσι κι αλλιώς, αγνοούσε πολλές από τις εντολές και τις υπενθυμίσεις που διάβαζε ο Εκφωνητής, όπως έκαναν και οι περισσότεροι πολίτες. […]

«Και τι γίνεται τώρα με τη θεραπεία; Ο Εκφωνητής λέει ότι πρέπει να ξεκινήσει η θεραπεία». Ο Τζόνας ένιωσε πολύ άσχημα. Μα έπρεπε να συμβεί τώρα αυτό; Τώρα που πλησίαζε η Τελετή των Δώδεκα; Θα έπρεπε να πάει κάπου για θεραπεία μόνο και μόνο εξαιτίας ενός ηλίθιου ονείρου;

Η μητέρα του γέλασε ξανά καθησυχαστικά. «Όχι, όχι» είπε στοργικά. «Θα ξεκινήσεις απλώς να παίρνεις κάτι χάπια. Αυτό είναι όλο. Αυτή είναι η θεραπεία για τις Εξάψεις».

 * * *

ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ: H Lois Lowry συγκαταλέγεται αναμφισβήτητα στις σπουδαιότερες Αμερικανίδες συγγραφείς νεανικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Έγινε διάσημη χάρη στην αγάπη της για τη δυστοπία και την εφευρετικότητα της γραφής της. Σύμφωνα με τους New York Times, η Lowry δίκαια θεωρείται πως έχει δημοσιεύσει «το καλύτερο βιβλίο νεανικής λογοτεχνίας που γράφτηκε ποτέ», μια αναφορά στον «Φύλακα της Μνήμης». Για τα δεκάδες βιβλία της έχει λάβει αναρίθμητες διακρίσεις, ενώ ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους κατέχει η διπλή κατάκτηση του πολύ σημαντικού Newbery Medal: το 1990 με το «Number the Stars», και το 1994 με τον «Φύλακα της Μνήμης».

ΓΙΑ ΤΟΝ «ΦΥΛΑΚΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ»: Ο δωδεκάχρονος Τζόνας ζει σε μια ειρηνική κοινότητα που μοιάζει ιδανική: η πείνα, ο πόνος, ο πόλεμος έχουν εξαλειφθεί, τόσο από τη ζωή όσο και από τη μνήμη των ανθρώπων. Οι ανάγκες επιβίωσης είναι εξασφαλισμένες για όλους. Ο Τζόνας δεν θα μπορούσε ποτέ να σκεφτεί πως κάτι πάει στραβά στον κόσμο του, πως το τίμημα για όλα αυτά μπορεί να είναι τρομερό. Όταν όμως επιλέγεται ως ο επόμενος Φύλακας της Μνήμης και γνωρίζει τον Δωρητή, ανακαλύπτει ότι η κοινότητα στην οποία ζει δεν είναι όσο τέλεια μοιάζει…

ΓΙΑ ΤΟ «ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΓΟΥΙΝΤΕΜΠΙ»: Η Έστριλντ δεν μοιάζει με τα άλλα κορίτσια στο χωριό της· θέλει να γίνει πολεμίστρια. Ο Βάρικ, το ορφανό αγόρι που τη βοηθά να εξασκηθεί παρά την παραμορφωμένη πλάτη του, είναι επίσης ξεχωριστός. Όμως σε έναν κόσμο όπου οι διαφορές δεν γίνονται ανεκτές, ο κίνδυνος που διατρέχουν είναι θανάσιμος…

Πηγή: Athens Voice

Βασιλεία Βαξεβάνη | 17/07/2024

Σενάριο/Σχέδιο: Jonathan Fetter-Vorm
Μετάφραση: Χριστόδουλος Λιθαρής
Εκδόσεις: Παπαδόπουλος
Χρονιά έκδοσης: 2024
Ηλικίες: 12+

Βαρύ το θέμα το ξέρω, το γράφει φαρδιά πλατιά ο τίτλος. Είναι από τις στιγμές στην παγκόσμια ανθρώπινη ιστορία που θα θέλαμε να ξεχάσουμε. Αλλά δεν πρέπει να ξεχάσουμε. Και παραδόξως, βρήκα ελπίδα σε αυτό το κόμικ. Γι’ αυτό διαβάστε μέχρι το τέλος.

Ο Fetter μας παραδίδει ένα καθηλωτικό και παράλληλα ένα εκπαιδευτικό graphic novel που ζωντανεύει τη σύνθετη ιστορία της ατομικής βόμβας, ένα από τα πιο κομβικά σημεία της ιστορίας του 20^ου αιώνα. Το κάνει με τρόπο που ξεκάθαρα στοχεύει σε αναγνώστες Γυμνασίου και άνω και τον στόχο αυτό τον πετυχαίνει. Δεν είναι μόνο το θέμα που είναι βαρύ, είναι και το επιστημονικό κομμάτι που είναι δύσκολο και εν μέρει το πολιτικό. Κακά τα ψέματα, το να χρησιμοποιήσεις την τέχνη του κόμικ για να απλοποιήσεις κάποια πράγματα, όταν γίνεται σωστά, είναι συνταγή επιτυχίας.

Έψαξα τον δημιουργό αφού διάβασα αυτή την έκδοση και επιβεβαίωσα δύο πράγματα που συνειδητοποίησα όσο διάβαζα το Τρίνιτι. Το πρώτο είναι ότι δεν είναι επιστήμονας αλλά καλλιτέχνης που ασχολείται κυρίως με ιστορικά θέματα. Το ιστορικό κομμάτι, την αλληλουχία των γεγονότων, τα πρόσωπα και τους πρωταγωνιστές όλα αυτά τα χειρίστηκε τέλεια. Το επιστημονικό κομμάτι φαίνεται ότι τον ζόρισε αλλά δεν είναι και το κυρίως θέμα. Το δεύτερο που κατάλαβα είναι ότι αυτό είναι το πρώτο του graphic novel. Και αυτό γιατί κάπου κόμπιαζε η ροή, δεν είχε αποφασιστεί σωστά και πιο διεξοδικά πού θα δοθεί βάρος και πού όχι οπότε κάποια μέρη ήταν δυσανάλογα αναλυτικά και πιο καλοειπωμένα από άλλα που το «έτρεχε» λίγο.

Τίποτα από τα δύο, ωστόσο, δε μείωσε τη συνολική αξία του έργου. Με εξαιρετικό θάρρος, το Τρίνιτι δεν προσπάθησε να κρύψει ή να στρογγυλοποιήσει τις πιο σκοτεινές πτυχές της ιστορίας της ατομικής βόμβας, συμπεριλαμβανομένης της καταστροφής που προκάλεσε, και όμως χειρίζεται αυτά τα θέματα με ευαισθησία και σεβασμό. Παρουσιάζει με ωμό τρόπο την «αναγκαιότητα» για τη δημιουργία της ατομικής βόμβας, το αναπόφευκτό μιας καταστροφής εν μέσω ενός ήδη καταστροφικού πολέμου. Εξίσου γλαφυρά παρουσιάζει και την πολυπλοκότητα και το πολυεπίπεδο μιας επιστημονικής ανακάλυψης, το διχασμό ανάμεσα στην επιστημονική περιέργεια και την ανθρώπινη ηθική.

Και πάλι δύο είναι τα πράγματα που μου άρεσαν σε αυτό το graphic novel. Το ένα είναι η ερωτήσεις που θέτει σε όλους και κυρίως στους εφήβους. Ένα από τα μεγαλύτερα δυνατά σημεία του Trinity είναι η ικανότητά του να προκαλεί την κριτική σκέψη. Τα ηθικά ερωτήματα που εγείρονται από τη δημιουργία και τη χρήση της ατομικής βόμβας παρουσιάζονται με τρόπο που ενθαρρύνει τους αναγνώστες να προβληματιστούν και να συζητήσουν αυτά τα ζητήματα. Έπρεπε ή δεν έπρεπε, αναγκαιότητα και ανθρωπισμός, επιστήμη και ηθική. Βαθιά θέματα που εγείρονται ξανά και ξανά στην ιστορία μας.

Το δεύτερο είναι η ελπίδα. Ναι, η ελπίδα. Ανατριχιάζεις όσο το διαβάζεις πώς οι άνθρωποι κάναμε αγώνα δρόμου να ανακαλύψουμε κάτι τόσο καταστροφικό. Για χρόνια, ο εφιάλτης μιας πυρηνικής καταστροφής ήταν πάνω από τα κεφάλια της ανθρωπότητας και κάποιες φορές φτάσαμε τόσο μα τόσο κοντά στην ολική εξαφάνιση. Και όμως, τα καταφέραμε. Όχι εντελώς και όχι για πάντα αλλά τα καταφέραμε. Κάπως συνήλθαμε και ανακόψαμε αυτή την παράνοια. Και αυτό μου δίνει μια κάποια ελπίδα ότι έστω και τελευταία στιγμή, θα βρούμε τρόπο να ανασκουμπωθούμε και να σώσουμε τους εαυτούς μας.

Πηγή: Κόκκινη αλεπού

Ο αναγνώστης 

H Ayn Rand γράφει για το βιβλίο της ” Έμείς οι ζωντανοί” που κυκλοφορεί και πάλι από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Είχα να διαβάσω το μυθιστόρημα αυτό ολόκληρο από την εποχή που πρωτοεκδόθηκε, το 1936, μέχρι που το τελείωσα, πριν από μερικούς μήνες. Δεν περίμενα ότι θα ένιωθα τόσο περήφανη γι’αυτό, όπως νιώθω τώρα. Είναι πολλοί οι συγγραφείς που δηλώνουν ότι ποτέ δεν καταφέρνουν να εκφράσουν πλήρως αυτό που θέλουν να πουν και ότι το έργο τους δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα είδος προσέγγισης. Είναι μια άποψη για την οποία δεν έτρεφα ποτέ καμία εκτίμηση και την οποία θεωρώ δικαιολογημένη μόνο όταν εκφράζεται από αρχάριους, αφού κανείς δεν γεννιέται με κανένα είδος «ταλέντου» και, επομένως, κάθε δεξιότητα πρέπει να αποκτηθεί. Συγγραφέας γίνεσαι, δεν γεννιέσαι. Για να είμαστε ακριβείς, οι συγγραφείς είναι αυτοδημιούργητοι. Ήταν αναφορικά με το Εμείς οι ζωντανοί, το πρώτο μου μυθιστόρημα (και, προοδευτικά, λιγότερο με το έργο μου που προηγήθηκε του The Fountainhead), είχα αισθανθεί ότι τα μέσα που διέθετα ήταν ανεπαρκή για την επίτευξη του στόχου μου και ότι δεν είχα καταφέρει να εκφράσω αυτό που ήθελα, με τον τρόπο που θα ήθελα. Σήμερα, ανακαλύπτω με έκπληξη ότι τα είπα όντως καλά.

Το Εμείς οι ζωντανοί δεν είναι ένα μυθιστόρημα «για τη Σοβιετική Ρωσία». Είναι ένα μυθιστόρημα για τον άνθρωπο ενάντια στο κράτος. Το βασικό του θέμα είναι η ιερότητα της ανθρώπινης ζωής – και χρησιμοποιώ τη λέξη «ιερότητα» όχι με μυστικιστική χροιά, αλλά με την έννοια της «υπέρτατης αξίας».

Η πεμπτουσία του θέματός μου εμπεριέχεται στα λόγια της Ιρίνα, μιας από τους δευτεραγωνιστές της ιστορίας, ενός νεαρού κοριτσιού που καταδικάζεται σε φυλάκιση στη Σιβηρία, ενώ γνωρίζει ότι δεν θα επιστρέψει ποτέ πίσω: «Υπάρχει κάτι που θα ήθελα να καταλάβω. Και δεν πιστεύω πως μπορεί κάποιος να το εξηγήσει… Να η ζωή σου. Την ξεκινάς, νιώθοντας ότι είναι κάτι τόσο πολύτιμο και σπάνιο, τόσο όμορφο, που μοιάζει με ανεκτίμητο θησαυρό. Τώρα έχει τελειώσει και αυτό δεν έχει κάποια επίδραση στον κόσμο, και δεν είναι ότι είναι αδιάφοροι, είναι απλά ότι δεν ξέρουν, δεν ξέρουν τι σημαίνει ο εν λόγω θησαυρός μου, και υπάρχει κάτι σχετικά με αυτό που πρέπει να καταλάβουν. Εγώ η ίδια δεν το καταλαβαίνω, αλλά υπάρχει κάτι που πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους μας. Μόνο που… τι είναι αυτό; Τι, άραγε;»

Εκείνη την εποχή, ήξερα κάτι παραπάνω απ’ την Ιρίνα γι’ αυτό το ερώτημα – όχι πολλά, μα περισσότερα. Ήξερα ότι αυτή είναι η σωστή στάση απέναντι στη ζωή τού καθενός, αλλά τελικά δεν συμμερίζονται όλη αυτήν τη θέση –ότι, δηλαδή, αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό των σοφότερων ανθρώπων– κι ότι η απουσία της αποτελεί τεράστια συμφορά που δεν επισημάνθηκε ποτέ. Ήξερα ότι αυτό είναι το ζήτημα που βρίσκεται στη βάση όλων των δικτατοριών, όλων των κολεκτιβιστικών θεωριών και όλων των ανθρώπινων δεινών – και ότι τα πολιτικά ή οικονομικά ζητήματα είναι απλώς παράγωγα και συνέπειες αυτού του πρωταρχικού προβλήματος. Εκείνη την εποχή, αντιμετώπιζα κάθε υποστηρικτή της δικτατορίας και του κολεκτιβισμού με δυσπιστία και περιφρόνηση∙ Δεν μπορούσα να καταλάβω πώς γίνεται ένας άνθρωπος να έχει κακοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να διεκδικεί το δικαίωμα να αφαιρεί ανθρώπινες ζώες, ούτε πώς κάποιος άνθρωπος έχει τόσο μεγάλη έλλειψη αυτοεκτίμησης, ώστε παραχωρεί στους άλλους το δικαίωμα να αφαιρέσουν τη ζωή του. Σήμερα, η περιφρόνηση έχει παραμείνει, αλλά η δυσπιστία έχει φύγει, αφού γνωρίζω πια την απάντηση.

Μόνο στο Atlas Shrugged έφτασα σε ολοκληρωμένη απάντηση στο ερώτημα της Ιρίνα. Εκεί, εξηγώ το φιλοσοφικό, ψυχολογικό και ηθικό υπόβαθρο των ανδρών που εκτιμούν την ίδια τους τη ζωή και των ανδρών που δεν την εκτιμούν. Δείχνω ότι οι πρώτοι είναι η κινητήριος δύναμη της ανθρωπότητας και ότι οι δεύτεροι είναι μεταφυσικοί δολοφόνοι, που ψάχνουν για μια ευκαιρία να γίνουν κανονικοί. Στο Atlas Shrugged δείχνω γιατί οι άνθρωποι παρακινούνται είτε από την υπόθεση της ζωής είτε από την υπόθεση του θανάτου. Στο Εμείς οι ζωντανοί δείχνω ότι μόνο έτσι έχουν τα πράγματα.

Ο ραγδαίος επιστημολογικός εκφυλισμός της σημερινής εποχής μας –όταν οι άνθρωποι υποβιβάζονται στο επίπεδο των ζώων, που είναι αλυσοδεμένα στο πάτωμα και είναι ανίκανα να αντιληφθούν τις αφηρημένες έννοιες, όταν οι άντρες διδάσκονται ότι πρέπει να κοιτάζουν το δέντρο, αλλά ποτέ το δάσος– πρέπει να δώσω την ακόλουθη προειδοποίηση στους αναγνώστες μου: μη σας παραπλανήσουν εκείνοι που θεωρούν ότι το Εμείς οι ζωντανοί είναι ξεπερασμένο, ή ότι δεν έχει πλέον σχέση με το παρόν, αφού πραγματεύεται τη Σοβιετική Ρωσία της δεκαετίας του ’20. Μια τέτοια κριτική ισχύει μόνο για τους συγγραφείς της νατουραλιστικής σχολής και αντιπροσωπεύει την άποψη εκείνων που, αφού δεν ανακάλυψαν ποτέ ότι μπορεί να υπάρχει –ή υπήρξε– οποιαδήποτε άλλη λογοτεχνική σχολή, δεν είναι σε θέση να διακρίνουν τη χρησιμότητα ενός μυθιστορήματος από εκείνη ενός άρθρου σε κυριακάτικο περιοδικό ή εφημερίδα.

Η νατουραλιστική σχολή συνίσταται στην αντικατάσταση των στατιστικών στοιχείων με το μέτρο της αξίας του ατόμου και, στη συνέχεια, στην καταγραφή μικροσκοπικών, φωτογραφικών, δημοσιογραφικών λεπτομερειών μιας συγκεκριμένης χώρας, περιοχής, πόλης ή πίσω αυλής, σε μια συγκεκριμένη δεκαετία, έτος, μήνα ή κλάσμα του δευτερολέπτου, με τη γενική παραδοχή ότι: «Αυτό έκαναν οι άνθρωποι» – σε αντίθεση με την παραδοχή: «Αυτό είναι που έχουν επιλέξει οι άνθρωποι ή/και θα έπρεπε να επιλέξουν να κάνουν». Αυτό το τελευταίο είναι η υπόθεση της ρομαντικής σχολής, η οποία ασχολείται, πάνω απ’ όλα, με τις ανθρώπινες αξίες και, επομένως, με το ουσιώδες και το καθολικό στις ανθρώπινες πράξεις, και όχι με το στατιστικό και το τυχαίο.

Η νατουραλιστική σχολή καταγράφει τις επιλογές που έτυχε να έχουν κάνει οι άνθρωποι – η ρομαντική σχολή προβάλλει τις επιλογές που μπορούν και πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι. Εγώ είμαι μια ρομαντική ρεαλίστρια, και διακρίνομαι από τη ρομαντική παράδοση στο ότι οι αξίες με τις οποίες ασχολούμαι αφορούν αυτή τη γη και τα βασικά προβλήματα αυτής της εποχής.

Το Εμείς οι ζωντανοί δεν είναι μια ιστορία για τη Σοβιετική Ρωσία του 1925. Είναι μια ιστορία για τη δικτατορία, οποιαδήποτε δικτατορία, οπουδήποτε και οποτεδήποτε, είτε πρόκειται για τη Σοβιετική Ρωσία, είτε για τη ναζιστική Γερμανία, είτε –κάτι που το μυθιστόρημα αυτό μπορεί να συμβάλει στην αποτροπή του– για μια σοσιαλιστική Αμερική. Το τι κάνει η κυριαρχία της ωμής βίας στους ανθρώπους και το πώς καταστρέφει τους άριστους, θα είναι το ίδιο το 1925, το 1955 ή το 1975 – είτε η μυστική αστυνομία ονομάζεται G.P.U. (Κρατική Πολιτική Διεύθυνση), είτε N.K.V.D. (Λαϊκή Επιτροπή Εσωτερικών Υποθέσεων), είτε οι άνθρωποι τρώνε κεχρί ή ψωμί, είτε ζουν σε καλύβες ή σε συγκροτήματα κατοικιών, είτε οι κυβερνώντες φορούν κόκκινα πουκάμισα ή καφέ, είτε ο επικεφαλής χασάπης φιλάει έναν μάγο-γιατρό από την Καμπότζη ή μια Αμερικανίδα πιανίστρια.

Όταν, στην ηλικία των δώδεκα ετών, την εποχή της Ρωσικής Επανάστασης, άκουσα για πρώτη φορά την κομμουνιστική αρχή να εκφράζει ότι ο Άνθρωπος πρέπει να υφίσταται μόνο για χάρη του Κράτους, αντιλήφθηκα ότι αυτό ήταν το ουσιαστικό ζήτημα, ότι αυτή η αρχή ήταν κακή και ότι δεν μπορούσε να οδηγήσει παρά μόνο στο κακό, ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε μεθόδους, λεπτομέρειες, διατάγματα, πολιτικές, υποσχέσεις και ευσεβείς κοινοτοπίες. Αυτός ήταν ο λόγος της αντίθεσής μου στον κομμουνισμό τότε – και αυτός παραμένει ο λόγος μου και σήμερα. Εξακολουθώ να εκπλήσσομαι ελαφρώς, μερικές φορές, που πάρα πολλοί ενήλικοι Αμερικανοί δεν κατανοούν τη φύση του αγώνα κατά του κομμουνισμού τόσο ξεκάθαρα όσο τον κατανοούσα εγώ στην ηλικία των δώδεκα ετών: συνεχίζουν να πιστεύουν ότι μόνο οι κομμουνιστικές μέθοδοι είναι κακές, ενώ τα κομμουνιστικά ιδεώδη είναι ευγενή. Όλες οι νίκες του κομμουνισμού από το 1917 και μετά οφείλονται σε αυτή τη συγκεκριμένη πεποίθηση που επικρατεί ανάμεσα στους ανθρώπους που είναι ακόμα ελεύθεροι.

Σε εκείνους που μπορεί να αναρωτιούνται αν οι συνθήκες της πρώην εξουσίας στη Σοβιετική Ρωσία έχουν αλλάξει ουσιαστικά από το 1925, θα σας κάνω μια πρόταση: ρίξτε μια ματιά στα αρχεία των εφημερίδων. Αν το κάνετε, θα παρατηρήσετε το ακόλουθο μοτίβο: Πρώτα, θα διαβάσετε ενθουσιώδεις αναφορές για την ευτυχία, την ευημερία, τη βιομηχανική ανάπτυξη, την πρόοδο και τη δύναμη της Σοβιετικής Ένωσης, και ότι οποιεσδήποτε δηλώσεις περί του αντιθέτου είναι ψέματα προκατειλημμένων αντιδραστικών – στη συνέχεια, περίπου πέντε χρόνια αργότερα, θα διαβάσετε αναφορές ότι τα πράγματα ήταν αρκετά άθλια στη Σοβιετική Ένωση πριν από πέντε χρόνια, τόσο άσχημα όσο ισχυρίζονταν οι προκατειλημμένοι αντιδραστικοί, αλλά τώρα τα προβλήματα έχουν λυθεί και η Σοβιετική Ένωση είναι μια χώρα ευτυχίας, ευημερίας, βιομηχανικής ανάπτυξης, προόδου και δύναμης. Περίπου πέντε χρόνια αργότερα, θα διαβάσετε ότι ο Τρότσκι (ή ο Ζινόβιεφ ή ο Κάμενεφ ή ο Λιτβίνοφ ή οι «κουλάκοι» ή οι ξένοι ιμπεριαλιστές) ήταν υπεύθυνοι για την άθλια κατάσταση των πραγμάτων πριν από πέντε χρόνια, αλλά τώρα ο Στάλιν τούς έχει καθαρίσει όλους και η Σοβιετική Ένωση έχει ξεπεράσει την παρακμιακή Δύση σε ευτυχία, ευημερία, βιομηχανική ανάπτυξη, κ.λπ. Πέντε χρόνια αργότερα, θα διαβάσετε ότι ο Στάλιν ήταν ένα τέρας που είχε συντρίψει την πρόοδο της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά τώρα είναι μια χώρα ευτυχίας, ευημερίας, καλλιτεχνικής ελευθερίας, εκπαιδευτικής τελειότητας και επιστημονικής υπεροχής έναντι όλου του κόσμου. Πόσα τέτοια πενταετή σχέδια θα χρειαστείτε για να αρχίσετε να καταλαβαίνετε; Αυτό εξαρτάται από τη διανοητική σας ειλικρίνεια και την αφαιρετική σας ικανότητα. Όμως, τι γίνεται με τη σοβιετική κατοχή της ατομικής βόμβας; Διαβάστε τις αναφορές για τις δίκες των επιστημόνων που ήταν Σοβιετικοί κατάσκοποι στην Αγγλία, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά πώς μπορούμε να εξηγήσουμε τον Σπούτνικ; Διαβάστε την ιστορία του «Project X» στο Atlas Shrugged.

Μπορούν να γραφτούν –και έχουν γραφτεί– τόμοι για την έννοια της ελευθερίας σε σχέση με αυτήν της δικτατορίας, αλλά, στην ουσία, καταλήγουμε σε ένα και μόνο ερώτημα: θεωρείτε ηθικό να αντιμετωπίζετε τους ανθρώπους ως ζώα που θυσιάζονται και να τους κυβερνάτε με φυσική βία; Αν, ως πολίτης της πιο ελεύθερης χώρας στον κόσμο, δεν ξέρετε τι θα σήμαινε αυτό στην πραγματικότητα, το Εμείς οι ζωντανοί θα σας βοηθήσουμε να το μάθετε.

Επιστρέφοντας στις εισαγωγικές παρατηρήσεις αυτού του προλόγου, θέλω να εξηγήσω τις εκδοτικές αλλαγές που έκανα στο κείμενο αυτού του μυθιστορήματος για την παρούσα επανέκδοσή του: η κύρια ανεπάρκεια των λογοτεχνικών μου μέσων ήταν γραμματική – ένα ιδιάζον είδος αβεβαιότητας ως προς τη χρήση της αγγλικής γλώσσας, η οποία αντανακλούσε τη μεταβατική κατάσταση ενός μυαλού που σκεφτόταν όχι πια στα ρωσικά, αλλά και όχι ακόμη πλήρως στα αγγλικά. Άλλαξα μόνο τα πιο αμήχανα ή περίπλοκα λάθη αυτού του είδους, επαναδιατύπωσα τις προτάσεις και διευκρίνισα το νόημά τους, χωρίς να αλλάξω το περιεχόμενό τους. Δεν έχω προσθέσει ή εξαλείψει τίποτα στο ή από το περιεχόμενο του μυθιστορήματος. Έχω κόψει μερικές προτάσεις και μερικές παραγράφους που ήταν επαναλαμβανόμενες ή τόσο συγκεχυμένες στις νύξεις τους, που η αποσαφήνισή τους θα απαιτούσε μακροσκελείς προσθήκες. Εν ολίγοις, όλες οι αλλαγές είναι απλώς επιμελητικές αλλαγές, διορθώσεις στο κείμενο. Το μυθιστόρημα παραμένει αυτό που ήταν και όπως ήταν.

Για τους αναγνώστες που εξέφρασαν μια προσωπική περιέργεια για μένα, θέλω να πω ότι το Εμείς οι ζωντανοί είναι το κοντινότερο σε αυτοβιογραφία κείμενο που θα έγραφα ποτέ. Δεν είναι αυτοβιογραφία με την κυριολεκτική, αλλά μόνο με τη πνευματική έννοια. Η πλοκή είναι επινοημένη – το υπόβαθρο δεν είναι. Ως συγγραφέας της ρομαντικής σχολής, δεν θα ήμουν ποτέ πρόθυμη να μεταγράψω μια «πραγματική ιστορία ζωής», κάτι που θα ισοδυναμούσε με αποφυγή του πιο σημαντικού και πιο δύσκολου μέρους της δημιουργικής γραφής: της κατασκευής μιας πλοκής. Εξάλλου, κάτι τέτοιο θα ήταν βαρετό μέχρι θανάτου. Η άποψή μου για το τι πρέπει να είναι μια καλή αυτοβιογραφία εμπεριέχεται στον τίτλο που έδωσε ο Louis H. Sullivan στην δική του ιστορία ζωής: Η αυτοβιογραφία μιας ιδέας.

Μόνο με αυτή την έννοια, το Εμείς οι ζωντανοί είναι η αυτοβιογραφία μου, και η Κίρα, η ηρωίδα, είμαι εγώ. Γεννήθηκα στη Ρωσία, σπούδασα όταν ξεκίνησε το σοβιετικό καθεστώς, έχω δει τις συνθήκες ζωής που περιγράφω. Οι λεπτομέρειες της ιστορίας της Κίρα δεν ήταν δικές μου∙ δεν σπούδασα μηχανικός, όπως εκείνη, σπούδασα Ιστορία∙ δεν ήθελα να χτίσω γέφυρες, ήθελα να γράψω. Η εξωτερική της εμφάνιση δεν έχει καμία ομοιότητα με τη δική μου, ούτε και η οικογένειά της. Τα συγκεκριμένα γεγονότα από τη ζωή της Κίρα δεν έμοιαζαν καθόλου με τα δικά μου. Αλλά οι ιδέες της, οι πεποιθήσεις της, οι αξίες της ήταν και είναι ίδιες με τις δικές μου.

Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1958

Σημείωση

Η Άυν Ραντ γεννήθηκε στην Πετρούπολη το 1905. Το 1917, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η οικογένειά της κατέφυγε στην Κριμαία, όπου εκείνη τελείωσε το σχολείο. Αργότερα επέστρεψε στην Πετρούπολη και σπούδασε Φιλοσοφία και Ιστορία στο πανεπιστήμιο. Έπειτα συνέχισε τις σπουδές της στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφικών Τεχνών με σκοπό να γίνει σεναριογράφος. Το 1925 πήρε άδεια να επισκεφθεί συγγενείς της στις ΗΠΑ και εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Χόλιγουντ, όπου ο διάσημος Σεσίλ ντε Μιλ την προσέλαβε σαν αναγνώστρια σεναρίων. Εκεί γνώρισε και τον Φρανκ Ο’ Κόννορ, με τον οποίο παντρεύτηκε. Η Άυν Ραντ άρχισε τη συγγραφική της δράση σαν σεναριογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Το πρώτο της μυθιστόρημα, “Εμείς οι ζωντανοί”, δημοσιεύτηκε το 1936. Αργότερα δημοσίευσε άλλα δυο μυθιστορήματα (“Κοντά στον ουρανό”, 1943, και “Atlas Shrugged”, 1957). Και τα τρία αυτά βιβλία τής εξασφάλισαν αμέσως εντυπωσιακή επιτυχία και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Έγραψε επίσης και πολλά άλλα έργα, επιστημονικά, πολιτικά, φιλολογικά, και κυρίως φιλοσοφικά, όπου αναπτύσσει τη φιλοσοφική θεωρία της, τον λεγόμενο αντεικιμενισμό. Η Άυν Ραντ πέθανε το 1982, αλλά τα βιβλία της εξακολουθούν να ανατυπώνονται μέχρι σήμερα και συνολικά έχουν πουλήσει πάνω από είκοσι εκατομμύρια αντίτυπα.

Ayn Rand, Εμείς οι ζωντανοί. μτφρ. Καλλιφατίδη Έφη , Εκδόσεις Παπαδόπουλος

Πηγή: Ο αναγνώστης