Ο ψύχραιμος αναλυτής της ελληνικής κρίσης
Η κρίση που διέρχεται η Ελλάδα προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας (συχνά κυριαρχούμενες αποκλειστικά από το θυμικό και ως εκ τούτου καταστροφικές) και παρήγαγε εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες κείμενα, που επιχειρούσαν να προσεγγίσουν μια πρωτοφανή, μεταπολιτευτικά, συνθήκη, και να δώσουν απαντήσεις στα αγωνιώδη ερωτήματα «γιατί;» και «πώς φτάσαμε ως εδώ;». Σπάνια όμως βρέθηκαν ψύχραιμες φωνές ικανές να αναλύσουν σε βάθος την παρούσα κατάσταση, να ανατρέξουν στις ρίζες της, να εστιάσουν στα προβλήματα όσων χτυπήθηκαν περισσότερο από την οικονομική κρίση – την μεσαία τάξη, τους ανέργους, τους νεόπτωχους αλλά και την πιθανώς χαμένη γενιά της Ευρώπης. Λίγοι σχολιαστές κατάφεραν να διατηρήσουν μια σταθερή και νηφάλια ματιά σ’ αυτήν την εποχή της έντονης ρευστότητας και να την εξετάσουν με λόγο στιβαρό, στοχαστικό, διατυπωμένο με γλαφυρότητα και ακρίβεια. Ένας από αυτούς τους ελάχιστους, ιδιαίτερα σημαντικός, είναι ο Γιώργος Παγουλάτος.
Ακαδημαϊκός που δημοσιολογεί, ενεργός σκεπτόμενος πολίτης που δεν γοητεύεται από τις σειρήνες της πολιτικής γιατί από τους κόλπους της κατά κανόνα απουσιάζει η κριτική σκέψη, φιλοευρωπαϊστής που επιζητεί «περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη», δάσκαλος που ενδιαφέρεται βαθύτατα για τους φοιτητές του, αυτή την νέα γενιά, «την πιο μορφωμένη από συστάσεως του ελληνικού κράτους και την πιο άτυχη της μεταπολίτευσης», όπως σημειώνει, ο Γιώργος Παγουλάτος άρχισε να αρθρογραφεί το 2007 στην κυριακάτικη έκδοση της εφημερίδας Η Καθημερινή, και συνεχίζει ως σήμερα. Το βιβλίο που προέκυψε από την αρθρογραφία του και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος με τίτλο “Το νησί που φεύγει: 121 + 1 κείμενα για την ελληνική κρίση”, — τίτλος που βασίστηκε στην φράση από άρθρο του στην «Κ» (26/5/2015) ”Η Ελλάδα είναι το νησί που ανεπαίσθητα απομακρύνεται από την Ευρώπη” — αναδεικνύει την πολυσχιδή δραστηριότητα του συγγραφέα και το βαθύ του ενδιαφέρον για την κρίσιμη περίοδο που διανύουμε. Είναι χωρισμένο σε πέντε ενότητες που συνοψίζουν τις δομές, τις διαδρομές και τις επιλογές οι οποίες ακολουθήθηκαν στα δραματικά χρόνια μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης. Τα άρθρα ακολουθούν χρονολογική σειρά και αποτυπώνουν το πνεύμα και το κλίμα της κάθε περιόδου. Διαβαζόμενα αναδρομικά συνιστούν και ένα χρονικό της μεγάλης κρίσης. Το πρώτο μέρος αναδεικνύει τις εγχώριες αποτυχίες, τη μεταρρυθμιστική αδράνεια και τη χρόνια επανάπαυση που κατέστησαν τη χώρα ανυπεράσπιστη απέναντι στην επερχόμενη κρίση. Το δεύτερο μέρος καλύπτει την περίοδο από τις αρχές του 2010 έως τις αρχές του 2011, όταν αναδεικνύονται τα οδυνηρά διλήμματα υπό την απειλή της καταστροφικής χρεοκοπίας και αναδύεται η πραγματικότητα μιας χώρας σε Μνημόνιο. Το τρίτο μέρος εκτείνεται από τον Φεβρουάριο του 2011 έως το τέλος του καλοκαιριού του 2012, με τη χώρα βυθισμένη στη βαθύτερη ύφεση και την κοινωνία παραδομένη στις έξαλλες αντιδράσεις και στην απελπισία. Το τέταρτο μέρος παρακολουθεί τη βραχύβια σταθεροποίηση με τον σχηματισμό της τρικομματικής κυβέρνησης Σαμαρά, μέχρι τα πρώτα ίχνη μιας δειλής ανάκαμψης. Το πέμπτο και τελευταίο μέρος καλύπτει την περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, την άνοδο στη βάση υπερφίαλων προσδοκιών, την αλλοπρόσαλλη διαπραγμάτευση, το εφιαλτικό δημοψήφισμα, την πανικόβλητη συνθηκολόγηση και υπογραφή του 3ου Μνημονίου.

Ο ίδιος, αισθάνθηκε την ανάγκη να συγκεντρώσει σε συλλογή τα άρθρα του, επειδή, καθώς λέει, ”στην κατεξοχήν εποχή της προσβάσιμης πληροφόρησης, απουσιάζει ένα εθνικά ενιαίο και συνεκτικό κυρίαρχο αφήγημα του πώς και γιατί φτάσαμε εδώ. Η εθνική αυτογνωσία συσκοτίζεται από μύθους, πλάνες, συνωμοσιολογία και επίμονη άρνηση της πραγματικότητας. Τα κείμενα αυτού του τόμου επιδιώκουν να συμβάλλουν στην προσπάθεια συγκρότησης ενός κοινού αφηγήματος και μιας συλλογικής αυτογνωσίας για την κρίση”. Αλλά Το νησί που φεύγει δεν είναι μόνο αυτό. Είναι παράλληλα και η προσωπική κατάθεση ενός ανθρώπου που παλεύει σθεναρά να παραμείνει αισιόδοξος, να ενισχύσει με κάθε τρόπο την συλλογική ανάγκη για ελπίδα, και να εμφυσήσει την αίσθηση της προοπτικής στους σημερινούς και τους αυριανούς φοιτητές του, στον γιο του, και σε όλη τη νέα γενιά.
***
Ο Γιώργος Παγουλάτος είναι σήμερα καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής & Οικονομίας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Επισκέπτης Καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης, στην Μπρυζ του Βελγίου. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατέχει Μάστερ και Διδακτορικό Δίπλωμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (1997), όπου σπούδασε με υποτροφία Rhodes. Στη συνέχεια, διετέλεσε μεταδιδακτορικός υπότροφος στο Πανεπιστήμιο Princeton των ΗΠΑ (1998-99) με αντικείμενο τη Συγκριτική Οικονομική Πολιτική.
Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Γιώργου Παγουλάτου εστιάζουν στην Πολιτική Οικονομία και Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΟΝΕ, στην κατάσταση της Νότιας Ευρώπης και της Ελλάδας καθώς και στην Κρίση της Ευρωζώνης, την Οικονομική και Χρηματοπιστωτική Πολιτική, την Πολιτική Οικονομία των Μεταρρυθμίσεων. Είναι Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΛΙΑΜΕΠ, του Διοικητικού Συμβουλίου του European Policy Centre (EPC) στις Βρυξέλλες, και του Advisory Board του περιοδικού Social Europe. Έχει διατελέσει Μέλος του Ανώτατου Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας (2010-13), Πρόεδρος της Ελληνικής Πανεπιστημιακής Ένωσης Ευρωπαϊκών Σπουδών (ΕΠΕΕΣ), μέλος της Ευρωπαϊκής Ομάδας Προβληματισμού για ένα νέο Σύμφωνο για την Ευρώπη (New Pact for Europe) και μέλος διοικητικών συμβουλίων επιστημονικών ενώσεων και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, ενώ διετέλεσε και Διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού και Σύμβουλος των Πρωθυπουργών Λουκά Παπαδήμου και Παναγιώτη Πικραμμένου (2011-2012).