Το Ποντίκι | 08/09/2024
Γράφει ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης
Kimmo Rentola
Δαυίδ εναντίον Γολιάθ
Πώς επιβίωσε η Φινλανδία απέναντι στον Στάλιν
Εκδόσεις: Παπαδόπουλος
Σελ.: 352
Ένας «άγνωστος πόλεμος» είναι αυτός που πέρασε στην Ιστορία ως «χειμερινός πόλεμος» και που ξέσπασε στις 30 Νοεμβρίου του 1939 ανάμεσα στη Φινλανδία και την τότε Σοβιετική Ένωση και ολοκληρώθηκε στις 13 Μαρτίου του 1940. Ο συγγραφέας, ωστόσο, σε αυτό το βιβλίο δεν στέκεται μόνο στην εισβολή του Στάλιν, αλλά εξετάζει ολόκληρη τη δεκαετία που ακολούθησε με τις τεταμένες σχέσεις ανάμεσα σε αυτές τις δύο χώρες: δηλαδή έως το πραξικόπημα που στήριξαν οι Σοβιετικοί το 1948 μέχρι και το 1950 που η Σοβιετική Ένωση χαρακτήρισε τη Φινλανδία ως εχθρική χώρα.
Η μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των δημοκρατικών και απολυταρχικών κοινωνιών είναι ότι στις πρώτες η ανθρώπινη ζωή αποτελεί την υπέρτατη αξία, ενώ αντίστοιχα στις δεύτερες δεν έχει καμία αξία. Αυτή είναι και η θεμελιώδης διαφορά όσον αφορά και την προβολή δυνάμεως που επιχειρούν πολλές φορές φιλοτεχνώντας δήθεν ηρωικές ιστορίες με κατορθώματα. Η αλήθεια είναι ότι στους ολοκληρωτισμούς η ανθρώπινη ζωή έχει ελάχιστη αξία. Συνήθως οι άνθρωποι χρησιμοποιούνται ως αναλώσιμα πυρομαχικά χαμηλού κόστους.
Όπως έχουμε διαπιστώσει, σε μια χώρα αχανή όπως η Ρωσία και με διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό προς «κατανάλωση» ο λαός εξαρτάται από τη βούληση ενός. Σε αυτή τη ρωσική παράδοση διακυβέρνησης κινήθηκε και ο Στάλιν, ο οποίος ενεργούσε δίχως καμιά ηθική σκοτούρα σχετικά με την αξία της ανθρώπινης ζωής και φυσικά έξω από κάθε πιθανή δυνατότητα λογοδοσίας. Με την ίδια ευκολία που δεν έδινε σημασία στην ανθρώπινη ζωή, δεν έδινε καμία σημασία και για την τύχη άλλων κρατών που είχαν την ατυχία, όπως σήμερα για παράδειγμα η μαρτυρική Ουκρανία, να συνορεύουν με την ευρασιατική αυτή αυτοκρατορία.
Αυτό συνέβη και με τη Φινλανδία, η οποία έδωσε υπεράνθρωπες μάχες προκειμένου να κατακτήσει την ελευθερία της, την αυτοδιάθεσή της, έστω και υπό την οιονεί απειλή της γειτονικής Ρωσίας, μιας αυτοκρατορίας που η έννοια της δημοκρατίας όχι μόνο δεν γινόταν αντιληπτή, αλλά εκλαμβανόταν ως εχθρική και διεφθαρμένη.
Στις αρχές του χρόνου κυκλοφόρησε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο – για πολλούς λόγους. Ένας βασικός είναι ότι μας κάνει γνωστά ιστορικά γεγονότα, τα οποία μπορούν να μας διδάξουν πολλά για το παρόν, για ό,τι ζούμε στον τρέχοντα χρόνο μας, και ταυτόχρονα μας δίνει ένα μάθημα, γιατί η Ιστορία αποτελεί βασικό εργαλείο κατανόησης του κόσμου.
Παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πόλεμου η τύχη της Φινλανδίας εξαρτιόταν από τις αποφάσεις του Στάλιν: δηλαδή από τη θέλησή του εξαρτιόταν η ανεξαρτησία του κράτους, η ζωή και ο θάνατος των πολιτών.
Είναι γνωστό ότι τον Αύγουστο του 1939, η Σοβιετική Ένωση και η Ναζιστική Γερμανία υπέγραψαν το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης. Επρόκειτο για μια συνθήκη μη επίθεσης μεταξύ των δυο ολοκληρωτισμών του 20ού αιώνα που σκίασε με φρίκη το μεγαλύτερο διάστημά του. Η συνθήκη, ωστόσο, όπως επίσης είναι γνωστό και αποδείχτηκε εν τοις πράγμασι αμέσως, πριν καν στεγνώσει το μελάνι της υπογραφής της, περιείχε ένα μυστικό πρωτόκολλο στο οποίο οι ευρωπαϊκές ανατολικές χώρες χωρίζονταν σε σφαίρες επιρροής, τη γερμανική και τη σοβιετική σφαίρα. Στο πρωτόκολλο αυτό, η Φινλανδία εντασσόταν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.
Μετά την κατάκτηση της ανατολικής Πολωνίας από τους Σοβιετικούς, η ΕΣΣΔ υποχρέωσε τις τρεις χώρες της Βαλτικής να δεχτούν την υπογραφή συμφώνων αμοιβαίας βοήθειας, τα οποία της έδιναν το δικαίωμα εγκατάστασης στρατιωτικών βάσεων και δυνάμεων στην επικράτειά τους. Ταυτόχρονα, στις 5 Οκτωβρίου 1939, η ΕΣΣΔ προσκάλεσε αντιπροσωπεία της Φινλανδίας στη Μόσχα για διαπραγματεύσεις.
Η Φινλανδία, ενεργώντας αντίθετα από τις υπόλοιπες Βαλτικές χώρες, έθεσε σε εφαρμογή μια γιγάντιας κλίμακας κινητοποίηση, προκειμένου να ετοιμαστεί για να υπερασπιστεί την εθνική της ανεξαρτησία. Όπως ακριβώς έπραξε και ο Μουσολίνι στο ελληνοαλβανικό μέτωπο, η αφορμή για την εισβολή δόθηκε με προβοκάτσια: στις 26 Νοεμβρίου 1939 ένα σοβιετικό φυλάκιο κοντά στα σύνορα με τη Φινλανδία δέχτηκε πυρά από (δήθεν) αγνώστους, με αποτέλεσμα τέσσερις Σοβιετικοί φρουροί να σκοτωθούν και άλλοι εννέα να τραυματιστούν. Ο Μολότοφ, σε συνέχεια του σχεδίου του, απέδωσε την επίθεση στο φινλανδικό πυροβολικό και ζήτησε η Φινλανδία να μετακινήσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις 20 χλμ. δυτικότερα από τα σύνορα. Όπως ομολόγησε αργότερα στα απομνημονεύματά του, ο Χρουστσόφ, τότε μέλος του Πολιτικού Γραφείου, αναφέρθηκε στο γεγονός και παραδέχτηκε ότι οι οβίδες που έπληξαν το φυλάκιο ήταν σοβιετικές. Η διαφορά μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών ήταν συντριπτική υπέρ των Σοβιετικών. Παρά την τεράστια διαφορά ισχύος, ο υπέρτερος σοβιετικός στρατός υπέστη ντροπιαστική ήττα με συντριπτικές απώλειες.
Το επίκαιρο αυτό βιβλίο ξεκινάει με τη δραματική καταγραφή της αποτυχημένης εισβολής του Στάλιν στη Φινλανδία. Τον Νοέμβριο του 1939, ο σοβιετικός στρατός έστρεψε όλη τη δύναμή του εναντίον της μικρής ανεξάρτητης δημοκρατίας του Βορρά. Ωστόσο, ο Γολιάθ κάμφθηκε από την αποφασιστικότητα και τη γενναία αντίσταση του Δαβίδ και, παρά την τεράστια στρατιωτική της υπεροχή, η σοβιετική πολεμική μηχανή απέτυχε ντροπιαστικά να κατακτήσει τη μικρή χώρα και υπέστη βαρύτατες απώλειες.
Στην αυγή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια εποποιία, αντίστοιχη με την ηρωική ελληνική αντίσταση κατά του Μουσολίνι, γράφτηκε στα παγωμένα δάση και στις εκτάσεις του Βορρά· ονομάστηκε «Χειμερινός Πόλεμος».
Το ανάγνωσμα αποκτά επίσης ενδιαφέρον ως προς την αντιστοιχία με άλλα δεδομένα των σχέσεων της Ελλάδας με τη γειτονική Τουρκία, η οποία εφαρμόζει ακριβώς την ίδια ψυχολογική πίεση που περιγράφει ο όρος «φινλανδοποίηση» ή «φινλανδικό σύνδρομο». Πρόκειται για τη διαδικασία εκείνη όπου καλλιεργείται μεθοδικά σε ένα μικρό σε μέγεθος έθνος που συνορεύει με ένα μεγάλο η συνειδητή και ασυνείδητη εντύπωση εξάρτησης και φόβου, αντιδρώντας υποχωρητικά στις απαιτήσεις του ισχυρού γείτονα. Ο συγγραφέας φέρνει στο φως νέα στοιχεία που προκαλούν το ενδιαφέρον ακόμα περισσότερο, καθώς οι πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με την εισβολή της μετασοβιετικής Ρωσίας στην Ουκρανία είχαν ως αποτέλεσμα την αφύπνιση της Φινλανδίας, που την ώθησε να αποτολμήσει, έπειτα από 75 χρόνια, την ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Τέλος, όπως σημειώνεται και στο οπισθόφυλλο, ο συγγραφέας, αντλώντας νέα στοιχεία από αρχεία που βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρο τον κόσμο, αφηγείται «με λεπτομέρεια την περίπλοκη ιστορία αυτής της μικρής δημοκρατίας και παράλληλα εμβαθύνει στα κίνητρα και στις αποφάσεις του Στάλιν, με τις οποίες διαμορφώθηκαν τελικά τα όρια των δυο γεωπολιτικών στρατοπέδων που κυριάρχησαν για τα επόμενα 50 χρόνια».
Πηγή: Το Ποντίκι
