Diastixo | 31/05/2024

Γράφει η Ράνια Μπουμπουρή
«Τίγρη, Τίγρη, πυρκαγιά/ μες στα δάση μια βραδιά,/ ποια αιώνια μαεστρία/ μπόρεσε να σχεδιάσει/ τη φρικτή σου συμμετρία;»
Αυτούς τους στίχους του Ουίλιαμ Μπλέικ (Τα τραγούδια της πείρας, μτφρ. Γ. Μπλάνας, εκδ. Ερατώ, 2004) μου έφερε στον νου η Τίγρη του ΣΦ Σαΐντ, και συγκεκριμένα η πρώτη εντύπωση που προκάλεσε η τίγρη στον πρωταγωνιστή του βιβλίου, ένα παιδί ονόματι Άνταμ. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Ο ΣΦ Σαΐντ γεννήθηκε το 1967 στον Λίβανο, όμως ζει στο Λονδίνο από τα δύο του χρόνια. Σπούδασε στο Κέμπριτζ και στράφηκε επαγγελματικά στη δημοσιογραφία με ειδίκευση στο πολιτιστικό ρεπορτάζ, ενώ για αρκετά χρόνια έγραφε τις επίσημες ομιλίες του πρίγκιπα διαδόχου της Ιορδανίας. Το πρώτο του μυθιστόρημα για παιδιά, με τίτλο Βάρτζακ Πο, κυκλοφόρησε το 2003, μεταφράστηκε σε 14 γλώσσες (στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κέδρος), διασκευάστηκε σε θεατρικό έργο και σε όπερα, ενώ τώρα βρίσκεται στα σκαριά η κινηματογραφική του μεταφορά. Η Τίγρη, που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, είναι το τέταρτο μυθιστόρημά του και, κατά τον ίδιο, το καλύτερό του – τα βραβεία και οι διακρίσεις που το συνοδεύουν, μαρτυρούν πως μάλλον έχει δίκιο: British Book Award for Children’s Fiction 2023, The Week’s Junior’s award for Older Children’s Fiction, Foyles’ Children’s Book of the Year, The Time’s Books of the Year 2022, The Guardian’s Best Books of the Year 2022, Waterstones’ Best Children’s Books of 2022, κ.ά.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο Λονδίνο το 2021, αλλά σ’ έναν κόσμο διαφορετικό από τον σημερινό: Η Βρετανική Αυτοκρατορία είναι σε πλήρη ισχύ και η δουλεία δεν έχει καταργηθεί. Το Λονδίνο είναι μια πόλη γεμάτη γκέτο, βία και καταπίεση. Ο Άνταμ Αλάμπρα είναι ένα μικρό αγόρι που ζει φτωχικά στο γκέτο του Σόχο με την οικογένειά του. Οι γονείς του έχουν ένα ραφτάδικο και τα τρία παιδιά τους –ο Ράμζι, μεγαλύτερος από τον Άνταμ, και η Χάνα, μικρότερή του– είναι συνεχώς μαζί τους στο μαγαζί και τους βοηθούν. Ο Άνταμ κάνει τις παραδόσεις στους πελάτες και γι’ αυτό χρειάζεται πολύ συχνά να βγει από το γκέτο, κατά συνέπεια υφίσταται καθημερινά τις προσβλητικές ερωτήσεις και τις υποτιμητικές ματιές των στρατιωτών, όπως και των λευκών Βρετανών.
Μια μέρα, τρέχοντας για να ξεφύγει από έναν ληστή, ο Άνταμ βρίσκεται σε έναν σκουπιδότοπο στην καρδιά της πόλης κι εκεί βρίσκει, έκπληκτος, ένα ζώο το οποίο έχει αφανιστεί από τη γη και έχει πλέον περάσει στη σφαίρα της μυθολογίας: μια τίγρη. Η περιγραφή του αγοριού, μόλις την πρωτοβλέπει, είναι που θυμίζει τους προαναφερθέντες στίχους του Μπλέικ:
Και… τι ήταν; Στη λάμψη μιας αστραπής είδε καλύτερα τη μορφή του. Από τα μουστάκια μέχρι την ουρά ήταν τρία μέτρα και ο όγκος ήταν τέτοιος που έπιανε όλη την πόρτα. Η γούνα του ήταν χρυσή σαν τη φωτιά, με ρίγες κατάμαυρες σαν κάρβουνο. (σελ. 17) […] την κοίταζε μαγεμένος από τις ρίγες της. Ήταν απόλυτα συμμετρικές, αυλάκωναν τις δυο πλευρές του κορμιού της σαν ρεύματα ποταμού. (σελ. 25)
Αν μπορείτε να ονειρεύεστε κάτι, τότε θα υπάρχει τουλάχιστον ένας κόσμος στο απέραντο σύμπαν όπου το όνειρο είναι πραγματικότητα.
Ήταν μια τίγρη που μίλησε στον Άνταμ με ανθρώπινη λαλιά, μια τίγρη κυνηγημένη και τραυματισμένη, που του ζήτησε να τη βοηθήσει. Κι έτσι ξεκινά η περιπέτεια όχι μόνο του Άνταμ αλλά και της Ζέιντι, μιας γειτονοπούλας του από το Σόχο, και η μάχη τους ενάντια στο Κακό, που απειλεί να κυριαρχήσει στον δικό τους κόσμο, όπως και στους άλλους, παράλληλους κόσμους του Σύμπαντος…
Καλοστημένη υπόθεση σε μια δυστοπία που, στιγμές στιγμές, δε δείχνει αποκλειστικά και μόνο προϊόν φαντασίας:
Αυτός ο κόσμος είναι φτιαγμένος πάνω στην πεποίθηση ότι κάποιοι άνθρωποι δικαιούνται να κατακτούν και να υποδουλώνουν. Μέχρι να ηττηθεί αυτή η πεποίθηση, κανείς δεν μπορεί να είναι πραγματικά ελεύθερος. Πολύ φοβάμαι ότι ο εχθρός μου έκανε πολλή δουλειά εδώ, σκλήρυνε τις καρδιές και σφυρηλάτησε δεσμά για να υποτάξει τα μυαλά… (σελ. 177)
Σε μια κοινωνία φοβισμένη κι εχθρική, όπου κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν, σε μια κοινωνία στερημένη, όπου οι φτωχοί γίνονται συνεχώς φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι, σε μια κοινωνία υποταγμένη και σκυφτή, έρχεται μια τίγρη για να φωτίσει την καθημερινότητα και το μυαλό δύο παιδιών, να τους πει ότι «αυτός ο κόσμος θα μπορούσε να είναι αλλιώς, όπως κι εσείς», να τα βοηθήσει να βρουν τη δύναμη που όλοι οι άνθρωποι κρύβουν μέσα τους, να τους μιλήσει για την αξία των στόχων και των ονείρων στην ανθρώπινη ζωή:
Μην εγκαταλείπετε τα όνειρά σας. Θα σας βοηθήσουν να αλλάξετε τον κόσμο ή να δημιουργήσετε καινούργιους κόσμους. Με κάθε σας επιλογή, αυτό κάνετε. Και αν μπορείτε να ονειρεύεστε κάτι, τότε θα υπάρχει τουλάχιστον ένας κόσμος στο απέραντο σύμπαν όπου το όνειρο είναι πραγματικότητα. (σελ. 188)
Αξιόλογο βιβλίο – αρκετά απλό, ώστε να γίνει κατανοητό και από παιδιά των τελευταίων τάξεων του δημοτικού, αρκετά περιπετειώδες και συμβολικό, ώστε να κερδίσει και παιδιά του γυμνασίου, σε πολύ καλή μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη.
Όπως και τα προηγούμενα βιβλία του ΣΦ Σαΐντ, έτσι κι αυτό έχει εικονογραφηθεί από τον Ντέιβ ΜακΚίν, που είναι ιδιαίτερα γνωστός από τη δουλειά του σε βιβλία διάσημων συγγραφέων (Στίβεν Κινγκ, Ρέι Μπράντμπερι, Νιλ Γκέιμαν, Ντέιβιντ Άλμοντ κ.ά.). Τα μαυρόασπρα σκίτσα του ΜακΚίν επιτείνουν τον δυστοπικό χαρακτήρα της ιστορίας, ενώ παράλληλα αποπνέουν τη δύναμη της ομορφιάς κι αιχμαλωτίζουν το βλέμμα μας με την εκφραστικότητα και τις πλούσιες λεπτομέρειές τους.
Τίγρη
SF Said
εικονογράφηση: Dave McKean
μετάφραση: Βάσια Τζανακάρη
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
296 σελ.
ISBN 978-618-232-015-0
Τιμή €14,99
Πηγή: diastixo.gr