heart-icon heart-icon
«Πέρα από το Τείχος» της Κάτια Χόγιερ (κριτική) – Μια άλλη ματιά στη ζωή των απλών ανθρώπων στην Ανατολική Γερμανία



Bookpress – 18/01/2025


Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Για το βιβλίο-έρευνα-μαρτυρία της Κάτια Χόγιερ [Katja Hoyer] «Πέρα από το Τείχος – Ανατολική Γερμανία, 1949-1990» (μτφρ. Νίκος Ρούσσος, εκδ. Παπαδόπουλος). Κεντρική εικόνα από το εξώφυλλο της βρετανικής έκδοσης του βιβλίου.

Ο παρόν τόμος είναι ένα βιβλίο για τη ζωή των απλών ανθρώπων σε μια από τις πιο περίεργες χώρες του σοβιετικού μπλοκ. Η ζωή αυτών των ανθρώπων, όπως προκύπτει από την κατάθεση δικών τους επιστολών, γραμμάτων, αφηγήσεων αλλά και μέσα από τα αρχεία της περιβόητης αρχής ασφάλειας, τη Στάζι, έρχεται να συναντήσει δέκα περιόδους της ιστορίας της ενιαίας αρχικά και της διχασμένης Ανατολικής Γερμανίας στη συνέχεια, από το 1918 έως το 1945 πριν και μετά την άνοδο στην εξουσία του Χίτλερ και της Ανατολικής Γερμανίας ή ακριβέστερα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΛΔΓ) από το 1945 έως τις 3 Οκτωβρίου 1990, όπου και πέθανε αυτό το περίεργο κράτος.

Γιατί όμως περίεργο; Γιατί αρχικά στις προθέσεις και των Τεσσάρων Συμμάχων κατά του Χίτλερ δεν υπήρχε το σενάριο της διάσπασης της Γερμανίας, αλλά και γιατί όσο κι αν αυτή η νέα χώρα θεωρήθηκε δορυφόρος των Σοβιετικών, παρουσίασε σχετικές ιδιομορφίες. Όσο και να φαίνεται παράξενο σε σχέση με τους μύθους που υπάρχουν, η Κάτια Χόγιερ, συγγραφέας και έγκυρη δημοσιογράφος, η οποία έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής της στην Ανατολική Γερμανία, γερμανοβρετανίδα η ίδια, υποστηρίζει πως ο Στάλιν δεν ήθελε αυτό το διαχωρισμό. Πριν από τον Ψυχρό Πόλεμο πίστευε πως θα μπορούσε η χώρα του, η Σοβιετική Ένωση, να έχει περισσότερη ασφάλεια αν υπήρχε μια ουδέτερη ενωμένη Γερμανία και όχι δυο διασπασμένες χώρες που θα εντάσσονταν σε διαφορετικούς συνασπισμούς. Ήταν η Σοβιετική Ρωσία του Στάλιν που πίεζε τους πρώτους κομμουνιστές Ανατολικογερμανούς ηγέτες να κρατούν πάντα ανοικτό το θέμα της επανένωσης. Όσο περισσότερο όμως κυλούσε ο χρόνος τόσο ο διαχωρισμός φαινόταν αναπόφευκτος και ουσιαστικά μετά το 1949 η ζωή κυλούσε με δεδομένη την εδραίωση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΟΔΓ) και τα πρώτα βήματα της εκκολαπτόμενης ΛΔΓ. Ακόμη όμως το 1952 με το περιβόητο «Σημείωμα Στάλιν» προς τους εκπροσώπους των πρώην Δυτικών Συμμάχων, αυτός πρότεινε εκ νέου την επανένωση των δυο Γερμανιών με τη μορφή ενός ουδέτερου κράτους.

papadopoulos pera apo to teixos

Μαύρες και λευκές σελίδες ζωής

Πώς όμως κυλούσε η ζωή σ’ αυτή τη νέα χώρα; Η συγγραφέας δεν μας μεταδίδει μόνο μια μαύρη εικόνα για τον Ανατολικό Τομέα της Γερμανίας, όπως είναι η συνήθης προσέγγιση πολλών ιστορικών της περιόδου και της χώρας. Μας παραδίδει μια ιστορία γραμμένη με συναρπαστικό τρόπο από την ίδια, ιδωμένη όμως μέσα από τις ζωές των καθημερινών Ανατολικογερμανών. Μας παραδίδει μια ιστορία λευκών και μαύρων σελίδων. Αν και προσωπικά θεωρώ πως οι λευκές σελίδες παρουσιάζονται, σε μερικά σημεία, περισσότερο λευκές απ’ όσο ήταν πραγματικά. Από την άλλη όμως δεν έχουμε τη συνήθη μηδενιστική παρουσίαση μιας χώρας που συνδύασε μια στρατοκρατούμενη –στην κυριολεξία– κοινωνία με ένα κράτος πρόνοιας που ο δυτικός κόσμος ούτε καν θα το φανταζόταν έως τη δεκαετία του 1960, αλλά και μετά.

Καταρχάς την περίοδο 1933-1945 τον σταλινισμό γνώρισαν πολύ καλά στο πετσί τους οι Γερμανοί κομμουνιστές που είχαν καταφύγει στη Ρωσία, πιστεύοντας πως έτσι θα σωθούν από τον Χίτλερ. Σώθηκαν αρχικά, μερικοί εξ αυτών, με το Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ, από το να παραδοθούν στη ναζιστική Γερμανία, ενώ οι περισσότεροι είχαν ήδη εξοντωθεί και οι υπόλοιποι εξοντώθηκαν στη συνέχεια από τον Στάλιν που από μια στιγμή και ύστερα του «κόλλησε» η ιδέα πως για να έχουν ξεφύγει από τον Χίτλερ δεν μπορεί παρά να ήταν πράκτορές του που διείσδυσαν στη Ρωσία. Ο φόβος και η δουλικότητα απέναντι στον Στάλιν υπήρξε καθοριστικός για τη δράση των εναπομεινάντων Ανατολικογερμανών ηγετών, ακόμη κι όταν το 1945 ανήλθαν οι ίδιοι στην εξουσία.

Οι Γερμανοί του Ανατολικού Τομέα απαλλάχτηκαν από τους ναζί το 1945, αλλά τα δεινά τους συνεχίστηκαν για πολλά χρόνια. Αρχικά το μεγάλο πρόβλημα ήταν η αντιμετώπισή τους, κυρίως των γυναικών και των μητέρων, από τους εξοργισμένους Ρώσους στρατιώτες, λόγω των βαναυσοτήτων που οι Γερμανοί ναζί είχαν κάνει στη χώρα τους. Υπολογίζεται πως η ήττα των ναζί συνοδεύτηκε από το βιασμό δυο εκατομμύρια Γερμανίδων και από τις απίστευτες ταλαιπωρίες των προσφύγων από το μέχρι τότε ανατολικό τμήμα της χώρας που παραχωρήθηκε στην Πολωνία.

Οι πρώτοι ηγέτες του Ανατολικού Τομέα ήταν εκείνοι οι Γερμανοί κομμουνιστές που με διάφορους τρόπους, αλλά κυρίως με την απόλυτη υποταγή τους στον Στάλιν, διασώθηκαν από τις εκκαθαρίσεις. Ο πρώτος ηγέτης της χώρας ο Βάλτερ Ούλμπριχτ που έμεινε στην εξουσία μέχρι το 1971, με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα αλλά και προθέσεις, ήταν μια πολύ δύσκολη περίπτωση για απλοϊκές ερμηνείες.

Οι πρώτοι ηγέτες του Ανατολικού Τομέα ήταν εκείνοι οι Γερμανοί κομμουνιστές που με διάφορους τρόπους, αλλά κυρίως με την απόλυτη υποταγή τους στον Στάλιν, διασώθηκαν από τις εκκαθαρίσεις. Ο πρώτος ηγέτης της χώρας ο Βάλτερ Ούλμπριχτ που έμεινε στην εξουσία μέχρι το 1971, με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα αλλά και προθέσεις, ήταν μια πολύ δύσκολη περίπτωση για απλοϊκές ερμηνείες. Αγωνιστής κατά των ναζί, όπως και ο διάδοχός του Έριχ Χόνεκερ, πίστεψε στη λαϊκή εξουσία, μόνο που αυτή δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την κυριαρχία του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED). Αν και δεν καταργήθηκαν όλα τα κόμματα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, αυτά συγχωνεύτηκαν σ΄ ένα «συνασπισμό» υπό την ηγεσία του SED. Οι Ανατολικογερμανοί έκτοτε έως τον Μάρτιο του 1990 έριχναν υποχρεωτικά στις κάλπες την ενιαία λίστα. Το μόνο που υποτίθεται μπορούσαν να κάνουν ήταν να σβήνουν κάποια ονόματα από τη λίστα. Η κατανομή των εδρών ήταν προκαθορισμένη υπέρ του SED. Αυτό ήταν μια γερμανική αντιγραφή του σοβιετικού μονοκομματισμού. Παρόλα αυτά, λόγω και της ζωής που έκαναν στο παρελθόν, τόσο επί δημοκρατίας όσο και επί ναζισμού, τα εργατικά στρώματα ήταν έτοιμα να δεχτούν αυτή την εξέλιξη, αρκεί να τους εξασφάλιζε μια καλύτερη ζωή.

Εξαρτημένη από τους Σοβιετικούς

Μια χώρα όμως κατεστραμμένη, χωρίς φυσικούς πόρους πέραν του λιγνίτη, αν και με καλό εργατικό δυναμικό, ήταν άμεσα εξαρτημένη από τους Σοβιετικούς. Οι τελευταίοι μέχρι το 1953 με τη μορφή αποζημιώσεων και επανορθώσεων είχαν αποσπάσει από τη χώρα προϊόντα, εξοπλισμό και χρήματα αξίας άνω των 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Παρόλες τις υποσχέσεις για καλύτερη ζωή η σύγκριση με την ΟΔΓ ήταν καταλυτική σε βάρος της ΛΔΓ. «Ενώ ο Αντενάουερ κέρδιζε τις καρδιές των Δυτικογερμανών με ένα «οικονομικό θαύμα» που ξανάφερνε τον καταναλωτισμό και την απόλαυση στη ζωή των ανθρώπων, το μόνο που είχε να προσφέρει ο Ούλμπριχτ ήταν ένας οικονομικός κατακλυσμός» (σ. 128) και μια υπόσχεση πως η εξοντωτική εργασία θα οδηγήσει σε καλύτερες μέρες.

Ο θάνατος του Στάλιν στις 5 Μαρτίου 1953, αν και για πολλούς σήμανε την επιστροφή στην ελπίδα, για τον Ούλμπριχτ και το καθεστώς του σήμαινε πρόσθετες δυσκολίες. Αυτός ο θάνατος βρήκε τη ΛΔΓ στα χειρότερά της με τα γνωστά αρχικά αποτελέσματα της, την μετά από λίγους μήνες εξέγερση των πολιτών της. Οι δυσκολίες της οικονομικής ανάπτυξης, η ολοκληρωτική διακυβέρνηση αλλά κυρίως η διάψευση των προσδοκιών για μια καλύτερη ζωή κυρίως στα μεσαία στρώματα, αλλά και οι πολύ βαριές συνθήκες εργασίας των απλών εργατών, οι ελπίδες εκδημοκρατισμού που είχε γεννήσει αυτός ο θάνατος οδήγησαν στην εξέγερση της 17ης Ιουνίου του ίδιου έτους. Αυτή πατάχθηκε από τα σοβιετικά στρατεύματα. Η πρώτη αντίδραση του Ούλμπριχτ στην εξέγερση του 1953 ήταν αφενός να διαβεβαιώσει τους πολίτες πως η γνώμη τους στο εξής θα εισακούεται και αφετέρου πως θα εξοντώσει εκείνους τους εσωκομματικούς αντιπάλους που μέχρι τότε τον εμπόδιζαν στο έργο του. Ενώ ανέκρουσε πρύμναν σε ό,τι αφορούσε την καταστολή της εκκλησίας αλλά έβαλε και φρένο στην απόλυτη κολεκτιβοποίηση της γεωργίας και επέτρεψε μικρομορφές ατομικής επιχειρηματικότητας. Το καλύτερο μέλλον μπορούσε πάλι να προβάλλει δειλά δειλά.

Ο θάνατος του Στάλιν στις 5 Μαρτίου 1953, αν και για πολλούς σήμανε την επιστροφή στην ελπίδα, για τον Ούλμπριχτ και το καθεστώς του σήμαινε πρόσθετες δυσκολίες. Αυτός ο θάνατος βρήκε τη ΛΔΓ στα χειρότερά της με τα γνωστά αρχικά αποτελέσματα της, την μετά από λίγους μήνες εξέγερση των πολιτών της.

Έκτοτε πολλά άλλαξαν χωρίς τίποτα ν’ αλλάξει σε βάθος. Οι προσδοκίες και η συναίνεση στο καθεστώς μειώθηκε, αλλά δεν εξαφανίστηκε. Πάντα το μέτρο σύγκρισης με το παρελθόν ευνοούσε το σημερινό καθεστώς, αλλά έως πότε; Η ζωή για τις οικογένειες κυρίως για τις εργαζόμενες μητέρες άλλαξε προς το καλύτερο με τη βοήθεια ενός πανίσχυρου κράτους πρόνοιας, η εξασφαλισμένη εργασία και υγεία για όλους ήταν πράγματα που δημιουργούσαν μια μορφή αν όχι συναίνεσης τουλάχιστον ανοχής και προσμονής καλύτερων ημερών. Γι’ αυτό και οι περίφημες «Ομάδες Μάχης της Εργατικής Τάξης» που δημιούργησε το καθεστώς μετά την εξέγερση του 1953 δεν μαζικοποιήθηκαν μόνο λόγω του φόβου απ’ αυτό, αλλά και λόγω της πίστης πολλών πως η ζωή τους, έστω και σε συνθήκες μονοκομματισμού, θα μπορούσε να γίνει πολύ καλύτερη απ’ ό,τι τις εποχές του πλουραλισμού.

Ο τρόμος της Στάζι

Το καθεστώς Ούλμπριχτ διασώθηκε και από το τσουνάμι της εξέγερσης. Ο τρόμος της περιβόητης Στάζι του Έριχ Μίλκε, ο οποίος παρέμεινε στην ηγεσία της μέχρι το 1989, στα 82 του, αλλά και οι καλύτερες συνθήκες για την ανατροφή της οικογένειας των νέων ανθρώπων, οι δυνατότητες επανακατάρτισής τους και εύρεσης καλύτερων και πιο καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, η αναβάθμιση της θέσης των γυναικών στην κοινωνία διατήρησαν την όποια συναίνεση, για ένα ακόμη διάστημα, στο καθεστώς. Ο ηθικολογικός λόγος (δες στο βιβλίο τον, δημοσιευμένο το 1958, δεκάλογο συμπεριφοράς του Ούλμπριχτ) όμως δεν ήταν σε θέση να αποτρέψει τη διαρροή προς τη Δύση των πιο μορφωμένων και πιο τεχνολογικά καταρτισμένων νέων ανθρώπων.

Αυτό οδήγησε στην απόφαση για το κτίσιμο του Τείχους τη νύχτα της 13ης Αυγούστου 1961. Από τη μια στιγμή την άλλη το Τείχος χώρισε οικογένειες που ζούσαν δίπλα η μια στην άλλη. Παρόλο τους νέους μύθους που γεννήθηκαν γύρω από τις αντιδράσεις, η συγγραφέας υποστηρίζει πως αυτές ήταν ελάχιστες. Η κοινωνία είχε πλέον συμβιβαστεί. Όχι μόνο φοβηθεί, αλλά και συμβιβαστεί. Αλλά και το καθεστώς επιχειρούσε να γίνει πιο μετριοπαθές. Το 1962 έγινε μια προσπάθεια περιορισμού της δράσης του Μίλκε και της Στάζι του, το εκπαιδευτικό σύστημα προσπαθούσε να δημιουργήσει συνθήκες μεγαλύτερης ισότητας, ο αθλητισμός, έστω και ντοπαρισμένος, γεννούσε περηφάνεια στην κοινωνία των πολιτών. Πολλοί Ανατολικογερμανοί θυμούνται αυτή την περίοδο ως περίοδο σταθερότητας. Για πολλούς εξ αυτών η δεκαετία του 1960, δεν ήταν μόνο μια περίοδος ολοκληρωτισμού, αλλά και μια περίοδος «μοντερνισμού» και «ιλιγγιώδους ταχείας προόδου» (σ. 251).

pera apo to teixos 01

Η κοινωνία ήταν διχασμένη σε δυο μεγάλες ομάδες: Η μια, και μικρότερη, ήταν αυτή που ασφυκτιούσε υπό τις συνθήκες ανελευθερίας, αλλά η άλλη, και μεγαλύτερη, ήταν η συμβιβασμένη με την ανυπαρξία της δημοκρατίας για χάρη της καλύτερης ατομικής και οικογενειακής ζωής. Είμαστε στη φάση που ο Ούλμπριχτ διακήρυξε πως ο σοσιαλισμός δεν είναι μια μετάβαση προς τον κομμουνισμό αλλά και ένα ξεχωριστό στάδιο από μόνο του. Βεβαίως θα πρόσθετα πως αυτή η θέση ήταν αποδεκτή και σε άλλους σοβιετικούς δορυφόρους. Για παράδειγμα στη Βουλγαρία αναπτύχθηκε η θέση της «αναπτυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας» ως ξεχωριστό βήμα και στάδιο από τον ώριμο σοβιετικό σοσιαλισμό. Ήταν ένας τρόπος «ιδεολογικής» διαφοροποίησης από τη μητέρα Σοβιετική Ένωση. Αν και δεν την αναφέρει η συγγραφέας, θα ήθελα να τονίσω μια άλλη διαφορά με τη σοβιετική μητέρα στην οποία όμως αντιτάχθηκε η ανατολικογερμανική επιστημονική κοινότητα.

Στη Σοβιετική Ένωση θεωρούσαν πως η Κοινωνιολογία ήταν αστική επιστήμη, αφού στον υπαρκτό σοσιαλισμό το ρόλο της Κοινωνιολογίας είχε αναλάβει ο ιστορικός υλισμός.

Στη Σοβιετική Ένωση θεωρούσαν πως η Κοινωνιολογία ήταν αστική επιστήμη, αφού στον υπαρκτό σοσιαλισμό το ρόλο της Κοινωνιολογίας είχε αναλάβει ο ιστορικός υλισμός. Αξέχαστα θα μείνουν στη συνείδηση αυτών των πολιτών τα πανάθλια εγχειρίδια ιστορικού και διαλεκτικού υλισμού, από τα οποία έμαθαν τον «μαρξισμό-λενινισμό» και πολλοί στα καθ’ ημάς. Γι’ αυτό και σήμερα κάποιοι έχουν μείνει στα μονόχνοτα σχήματα του «ή εμείς ή αυτοί» αλλά και κάποιοι άλλοι σ’ αυτά του «εμείς οι δημοκράτες και όλοι οι άλλοι «ή σταλινικοί ή ναζί». Στη ΛΔΓ επέμεναν και εκεί πως η Κοινωνιολογία ήταν μια αστική επιστήμη, αντιθέτως στη Βουλγαρία και στην Πολωνία η Κοινωνιολογία θεωρείτο μια ξεχωριστή από τον «ιστορικό υλισμό» σοσιαλιστική επιστήμη. Διαφορές που φαίνονται μικρές αλλά είχαν τη σημασία τους. Με την άνοδο του Μπρέζνιεφ στην εξουσία οι σχέσεις του Ούλμπριχτ με αυτόν περνούν μεγάλες δυσκολίες. Ο Ούλμπριχτ με τον αέρα πως είχε αναπτύξει ένα επίπεδο ζωής καλύτερο απ’ αυτό των υπολοίπων σοσιαλιστικών χωρών, αντιμετώπιζε με αλαζονεία τους άλλους ηγέτες, ακόμη και τον Μπρέζνιεφ.

Η ΛΔΓ του Χόνεκερ και το αναπόφευκτο τέλος της

Το πλήρωσε με τον παραγκωνισμό του από τον χρόνια προστατευόμενό του, τον Έριχ Χόνεκερ. Το 1971 ο Ούλμπριχτ αντικαταστάθηκε από τον Χόνεκερ, η γραμμή του οποίου ήταν συντηρητικότερη, αλλά όχι ριζοσπαστικά διαφορετική από του προκατόχου του. Όσο και αν ο νέος ηγέτης της χώρας έχει τη φήμη του αρτηριοσκληρωτικού, η συγγραφέας τον βλέπει πιο «συμπαθητικά», υπερβολικά «συμπαθητικά» θα έλεγα. Έχει στοιχεία γι’ αυτή της τη συμπάθεια; Βεβαίως και έχει. Αυτός προσπάθησε να δημιουργήσει μια καταναλωτική ευφορία στη χώρα του, αν και έπεσε στην εποχή που ακρίβυνε το χορηγούμενο στη ΛΔΓ σοβιετικό αργό πετρέλαιο, από το οποίο η χώρα δεν επωφελούταν μόνο ενεργειακά αλλά και παρήγαγε άλλα προϊόντα προς εξαγωγή. Οι σοβιετικοί θεώρησαν πως εφόσον η χώρα επωφελούταν απ’ αυτό, πρέπει να πλήρωνε και πιο ακριβά το πετρέλαιο και το σοβιετικό αέριο. Ο Χόνεκερ προσπάθησε να μη στερήσει τους πολίτες από τον καφέ τους κατά την κρίση του καφέ το 1977, έφερε γνήσια δυτικά τζιν για πώληση, άνοιξε τα καταστήματα Intershop, τα οποία πουλούσαν δυτικά προϊόντα με συνάλλαγμα για όλους τους πολίτες και όχι μόνο για τη νομενκλατούρα, όπως γινόταν μέχρι τότε, με τη βοήθεια της κομματικής Ελεύθερης Γερμανικής Νεολαίας και της δυτικής μουσικής έκανε ανοίγματα προς όλη την ανατολικογερμανική αλλά και τη δυτική νεολαία, έκανε στροφή στην παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων όπως οι περίφημες κούκλες Ανατολικής Γερμανίας και επέτρεψε την καλλιέργεια συλλογικών αλλά και οικογενειακών κήπων.

Κάθε Γερμανός πολίτης λάμβανε στρατιωτική εκπαίδευση σε διάφορες φάσεις της ζωής του, ενώ για να σπουδάσει ένας νέος άνδρας έπρεπε να εκπληρώσει τριετή θητεία.

Το κυριότερο πλησίασε τόσο πολύ την ΟΔΓ ώστε κατόρθωσε να λάβει μεγάλα δάνεια απ’ αυτήν. Την ίδια όμως περίοδο ο Μίλκε, μην τον ξεχνάμε αυτόν, έσφιγγε ακόμη περισσότερο τα λουριά της Στάζι, ενώ και η στρατιωτικοποίηση εντάθηκε. Κάθε Γερμανός πολίτης λάμβανε στρατιωτική εκπαίδευση σε διάφορες φάσεις της ζωής του, ενώ για να σπουδάσει ένας νέος άνδρας έπρεπε να εκπληρώσει τριετή θητεία. Το καθεστώς αντιμετώπισε με σπασμωδικές και υπερβολικές κινήσεις γεγονότα όπως την αυτοπυρπόληση του πάστορα Όσκαρ Μπρούσεβιτς, τον οποίο προσπάθησε να βγάλει τρελό, κυνήγησε καλλιτέχνες όπως τον Βολφ Μπίρμαν και συγγραφείς όπως τη Κρίστα Βολφ, οι οποίοι δεν ήταν εχθροί των σοσιαλιστικών ιδεωδών, το αντίθετο. Γενικά η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει και ολοκληρώθηκε με τη σύγκρουση Γκορμπατσόφ-Χόνεκερ. Τον Οκτώβριο του 1989 ξεκίνησαν μαζικές διαδηλώσεις υπέρ του Γκόρμπι και κατά του Χόνεκερ που οδήγησαν στην παραίτηση Χόνεκερ στις 17 Οκτωβρίου και στο άνοιγμα του Τείχους στις 9 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Αν και οι αντιφρονούντες διανοούμενοι τάχθηκαν υπέρ της διατήρησης της ΛΔΓ, η πλειοψηφία των Ανατολικογερμανών μαζί με τον καγκελάριο Κολ ζητούσε την επανένωση. Στις 3 Οκτωβρίου 1990 πέθανε η ΛΔΓ και μια ενωμένη Γερμανία του ενός λαού ήρθε στη θέση της. Όπως όμως δείχνει η κυριαρχία του ακροδεξιού AFD αλλά και οι αντοχές της κόκκινης Σάρα στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας τα προβλήματα καθυστέρησης του ανατολικού τμήματος εξακολουθούν να υπάρχουν και να διαιωνίζονται.

Katja Hoyer
Η Katja Hoyer είναι Γερμανοβρετανίδα ιστορικός, δημοσιογράφος και συγγραφέας του πολύ γνωστού βιβλίου Blood and Iron. Είναι επισκέπτρια ερευνήτρια στο King’s College του Λονδίνου και μέλος της Royal Historical Society, αρθρογραφεί στη Washington Post και παρουσιάζει μαζί με τον Oliver Moody το podcast «The New Germany». Γεννήθηκε στην Ανατολική Γερμανία.

Η συγγραφέας επιχειρεί να δώσει μια αντικειμενική εικόνα της ζωής στην ΛΔΓ, να δείξει τι υπήρχε σ’ αυτή τη χώρα μαζί και «πέρα από το Τείχος». Νομίζω όμως πως υποτίμησε την πλευρά του ολοκληρωτισμού για χάρη των συνθηκών ζωής και των επιτυχιών του κράτους πρόνοιας. Οι συνθήκες ζωής όμως δυσκολεύουν αφάνταστα όταν αναπτύσσονται μέσα σε ολοκληρωτικούς περιορισμούς. Ο ολοκληρωτισμός δεν ήταν μια παράμετρος αυτών των κοινωνιών, αλλά η καθοριστική παράμετρος. Αυτή η, κατά τη γνώμη μου, υποτίμηση την οδηγεί πολλές φορές σε αντιφατικές κρίσεις, όπως φαίνεται από τα δυο αποσπάσματα που παρατίθενται στο τέλος. Παρά αυτή την επιφύλαξη αυτό εδώ το βιβλίο αποτελεί μια πολύ διαφωτιστική παρουσίαση της ζωής σε μια χώρα του υπαρκτού σοσιαλισμού, η οποία ούτως ή άλλως είχε τις μεγαλύτερες επιτυχίες από τις άλλες σε πολλούς τομείς της ζωής. Καλό είναι να διαβαστεί και να μελετηθεί από πολλούς και πολλές.

Βατή η μετάφραση του Νίκου Ρούσσου διατηρεί την ατμόσφαιρα του βιβλίου και έτσι διευκολύνει την ανάγνωσή του. Έχω κάποιες διαφωνίες με κάποιους τονισμούς ονομάτων και όρους, όπως για παράδειγμα η γνωστή σ’ όλους ως «η NKVD» είναι μάλλον ασυνήθιστο να μετατρέπεται σε «το NKVD», αν και η μετάφραση των αρχικών στα ελληνικά νομιμοποιεί και τις δυο εκδοχές, όντως υπάρχει το «Λαϊκό Επιτροπάτο Εσωτερικών Υποθέσεων» αλλά και η «Λαϊκή Επιτροπή Εσωτερικών Υποθέσεων». Αλλά αυτά είναι ελάσσονος σημασίας. Θα βοηθούσε ένα ευρετήριο όρων και ονομάτων και η παρουσίαση των αρκτικόλεξων.

ΥΓ. Διάβασα και έγραψα γι’ αυτό το βιβλίο ευρισκόμενος στην πολωνική πόλη Szczecin (Στετίνο). Μια πόλη της βορειοδυτικής Πολωνίας που το 1945 ανήκε στο ανατολικό τμήμα της Γερμανίας, όπου και από εκεί εκδιώχθηκαν χιλιάδες Γερμανοί, τους οποίους και συναντάμε στο βιβλίο της Χόγιερ. Επισκέφτηκα εκεί το Εθνικό Μουσείο της πόλης για να δω μια συγκινητική Έκθεση φωτογραφίας, αρχείων, ηχητικών ντοκουμέντων, αντικών και τηλεοπτικών Επικαίρων της εποχής, όπου πραγματικά ο κάθε επισκέπτης μένει άναυδος από τον κυνισμό και τον ολοκληρωτισμό του πολωνικού καθεστώτος, αλλά και από το μεγαλείο όσων αντιστάθηκαν σ’ αυτό. Ακόμη περισσότερο κυνικό και ολοκληρωτικό ήταν και αυτό της ΛΔΓ.

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και δρ. Κοινωνιολογίας. Το νέο του βιβλίο «Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050; – Μεταδημοκρατία, μεταπολιτική, μετακόμματα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Η τραυματική εμπειρία της βίαιης γέννησης του γερμανικού κομμουνισμού, την οποία είχαν προκαλέσει τόσο ο Χίτλερ όσο και ο Στάλιν, θα μπορούσε να είχε ξυπνήσει στους εναπομείναντες εξόριστους την επιθυμία να θεωρήσουν πως επρόκειτο για μια ευκαιρία να οικοδομήσουν ένα ειρηνικό είδος σοσιαλισμού – ένα σύστημα καλύτερο από εκείνο της Σοβιετικής Ένωσης και μια Γερμανία καλύτερη από εκείνη που είχε προηγηθεί. Καταρχάς ο ίδιος ο Στάλιν δεν φαινόταν να έχει αντίρρηση σε αυτό». (σ. 48) 

«Το σημαντικότερο, ωστόσο, ήταν πως κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο του Στάλιν το μόνο που απέμενε από τη γερμανική κομμουνιστική διασπορά ήταν ο πιο αδίστακτος και φιλοσοβιετικός πυρήνας της. Η ηγεσία του KPD (Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας) από την οποία ο Στάλιν επέλεξε τους άνδρες που θα οικοδομούσαν τον σοσιαλισμό στη Γερμανία, δεν είχε επιβιώσει από τη Μεγάλη Τρομοκρατία κατά τύχη αλλά επειδή είχε αποποιηθεί κάθε ηθική». (σ. 49)

Πηγή: Bookpress

Tags:
Τρόποι
Πληρωμής
Τρόποι Πληρωμής
kids reading

Δώρα για το παιδικό πάρτι

Ήρθε η ώρα του παιδικού πάρτι!
Όλοι ξέρουμε πόση οργάνωση χρειάζεται… δραστηριότητες, παιχνίδια, φαγητό και –φυσικά– τα δωράκια για τους μικρούς καλεσμένους.
Αυτό το τελευταίο, αφήστε το πάνω μας!

Τα βήματα είναι απλά:

  1. Συμπληρώστε τα ακόλουθα πεδία, ανάλογα με την ηλικία και τον αριθμό των παιδιών που έχετε καλέσει.
  2. Επιλέξτε ανάμεσα σε πακέτα δώρων, με βιβλία επιλεγμένα από εμάς με φροντίδα και αγάπη.
  3. Στο τέλος του πάρτι μοιράστε τα δωράκια στα παιδιά, χαρίζοντας τους έτσι… ακόμα περισσότερη χαρά!

*Στο κάθε σετ περιλαμβάνονται τα βιβλία και χάρτινες σακούλες για τη συσκευασία δώρου.