Ένας από τους πέντε σημαντικότερους οικονομολόγους του πλανήτη
Ποιος είναι άραγε ο Joseph Stiglitz; Μέσα από ποιες καταβολές και ποιες διαδρομές έφτασε στην κορυφή της σύγχρονης οικονομικής επιστήμης, έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, απέσπασε σαράντα διδακτορικούς τίτλους τιμής ένεκεν (μεταξύ άλλων από τα Πανεπιστήμια του Harvard της Οξφόρδης και του Καίμπριτζ), τιμήθηκε με διάφορα αξιώματα σε επτά χώρες, βραβεύτηκε με το John Bates Clark Medal το 2001, έγινε αποδέκτης του Νόμπελ Οικονομίας το 2001, και έκανε το περιοδικό Time να τον αναγορεύσει το 2011 σε έναν από τους εκατό ανθρώπους που ασκούν τη μεγαλύτερη επιρροή σε παγκόσμιο επίπεδο;
Γεννημένος στους κόλπους μιας οικογένειας έντονα πολιτικοποιημένης – “συζητούσαμε συχνά πολιτικά στο σπίτι μου και συχνά τσακωνόμασταν έντονα στο τραπέζι” έλεγε πρόσφατα σε μια συνέντευξή του – στην επαρχιακή πόλη Gary της Indiana, ο Stiglitz θεωρεί ότι στην διαμόρφωσή του πρωταρχικό ρόλο έπαιξε η οικογένειά του, πρώτα απ’ όλα, αλλά και η γενέτειρά του. Πρώτα απ’ όλα, γιατί συμπτωματικά στην ίδια πόλη γεννήθηκε και ο πρώτος Αμερικανός που βραβεύτηκε με Νόμπελ Οικονομίας (1970), ο “πατέρας της σύγχρονης οικονομίας” Paul Samuelson. Και ύστερα, γιατί το Gary είναι μια πόλη με εμφανή τα προβλήματα της φτώχειας, των διακρίσεων και της ανεργίας. Πώς θα μπορούσε λοιπόν ένας νέος με ανήσυχο πνεύμα, κοινωνική ευαισθησία και οξύτατη ευφυία να μην αναρωτηθεί: “Γιατί υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα, και τι μπορούμε να κάνουμε για να τα αντιμετωπίσουμε;”
Ο Joseph Stiglitz γεννήθηκε το 1943, φοίτησε σε δημόσιο σχολείο, και παρά το προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα της Πολιτείας της Indiana, εκείνος θα βρει σε μια εξωσχολική δραστηριότητα το πραγματικό του ταλέντο: Μέλος του Debate society του σχολείου του, θα μυηθεί στη δημόσια συζήτηση και θα ασκηθεί στην ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας. Μέσα απ’ αυτήν την διαδικασία, ανέπτυξε την ικανότητα να διακρίνει ότι ένα ακανθώδες ζήτημα έχει περισσότερες από μία πλευρές, να εμβαθύνει σε αυτές και ενίοτε να προβάλλει επιχειρήματα αντίθετα από τις δικές του θέσεις, προς χάριν της συζήτησης. Αξίζει να σημειωθεί πως ένα από τα θέματα στα οποία κλήθηκε να επιχειρηματολογήσει ως μαθητής ήταν η ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής – και προφανώς δεν ήταν τυχαίο το ότι ανέλαβε να σχεδιάσει προγράμματα αγροτικής παραγωγής κατά τη διάρκεια της θητείας του ως οικονομικού συμβούλου του Αμερικανού προέδρου Bill Clinton .
Στη συνέχεια, ο Stiglitz θα φοιτήσει στο Amherst College – ένα μικρό κολέγιο αρρένων με μόλις 100 φοιτητές αλλά υψηλό επίπεδο σπουδών – στο διοικητικό συμβούλιο του οποίου μετέχει από το 2000. Στο τρίτο έτος των σπουδών του και ενώ οδεύει για το πτυχίο Φυσικής, συνειδητοποιεί την έλξη που νιώθει για την οικονομική επιστήμη, καθώς συνδυάζει την αγάπη του για τα μαθηματικά και την κοινωνιολογία και το ενδιαφέρον του για την ιστορία και τη συγγραφή. Θα πάρει πτυχίο και στα οικονομικά και στα μαθηματικά, μάστερ από το Cambridge και το Yale και διδακτορικό από ο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης, το περίφημο ΜΙΤ. Στο ΜΙΤ, εξάλλου, θα εκδηλωθεί σε όλη του την έκταση το πάθος του για την πολιτική και τον ακτιβισμό: θα γίνει μέλος του φοιτητικού συμβουλίου και τον Αύγουστο του 1963 θα ακολουθήσει μαζί με πλήθος Αμερικανών την πορεία του Dr. Martin Luther King στην Ουάσινγκτον και θα ακούσει συγκλονισμένος την θρυλική ομιλία “I Have a dream” (“Έχω ένα όνειρο” ).
Ο Stiglitz έχει δηλώσει πως θεωρεί το Amherst καθοριστικό για την ευρύτητα πνεύματος που του ενέπνευσε και το ΜΙΤ για την ανάδειξή του σε πρακτικό οικονομολόγο. Ο φιλελευθερισμός εξάλλου που επικρατούσε στο ΜΙΤ επηρέασε τον Stiglitz ώστε να ακολουθήσει την σχολή της νεο-κεϋνσιανής θεωρίας. Στα φοιτητικά του χρόνια θα συναναστραφεί συναδέλφους του κυρίως από το πανεπιστήμιο Harvard ανάμεσα τους και τον μελλοντικό συν-αποδέκτη του Νόμπελ, George A. Akerlof. Οι δύο αυτοί οικονομολόγοι και και ο τρίτος βραβευμένος A. Michael Spence απέσπασαν το εγκυρότερο παγκοσμίως βραβείο για την συμβολή τους στη μελέτη της λειτουργίας των αγορών σε καταστάσεις όπου ορισμένοι συναλλασσόμενοι έχουν περισσότερες πληροφορίες από άλλους – τη λεγόμενη «ασύμμετρη πληροφόρηση». Η μακροοικονομία, οι μηχανισμοί και η συμπεριφορά της ελεύθερης αγοράς απασχόλησαν τον Stiglitz σε όλη του την επαγγελματική πορεία και ο ίδιος δεν παύει να επαναλαμβάνει ότι τα παιδικά του χρόνια στο Gary όσο και η διαμονή του στην Κένυα του επέτρεψαν να γίνει ένας επιστήμονας που δεν αποσκοπούσε να εισάγει περισσότερες υποθέσεις στην οικονομική θεωρία αλλά να διακρίνει ποιες ήταν οι πιο χρήσιμες.
Οι τρεις τελευταίες δεκαετίας της χιλιετίας για τον Joseph Stiglitz σημαίνουν έρευνα, ακαδημαϊκή διδασκαλία και επιφανείς θέσεις ως συμβούλου του προέδρου της Αμερικής και αντιπροέδρου της Διεθνούς Τράπεζας. Ωστόσο, οι διαφωνίες του με τις πρακτικές της Διεθνούς Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα τον κάνουν να παραιτηθεί από τη θέση του αντιπροέδρου. Ο Stiglitz αφοσιώνεται ξανά στη διδασκαλία και την οικονομική έρευνα, αναλαμβάνει τη διοργάνωση σημαντικών δημόσιων συζητήσεων και γράφει τα πιο σημαντικά βιβλία της σταδιοδρομίας του.
“Το έργο μου εστιάζει στην ανάλυση του ρόλου των πληροφοριών και των κινήτρων στις πολιτικές διαδικασίες, καθώς και τη συνέχιση των εργασιών μου για την ανάπτυξη γενικότερα. Ένας άλλος σημαντικός τομέας της έρευνας και της ανάλυσής μου επικεντρώνεται στο πώς θα μπορούσε το κράτος να παίξει προσφορότερο ρόλο στην οικονομία, πώς θα μπορούσαν δηλαδή οι κυβερνήσεις να σχεδιάσουν πολιτικές που θα συνδυάζουν τις ανησυχίες για την οικονομική αποτελεσματικότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ατομική ευθύνη με τις φιλελεύθερες αξίες” έχει δηλώσει ο ίδιος.
Μετά την κυκλοφορία των βιβλίων του “Ο Θρίαμβος της Απληστίας” (2011) και “Το Τίμημα της Ανισότητας” (2012), οι Εκδόσεις Παπαδόπουλος κυκλοφόρησαν και το τελευταίο βιβλίο του “Ευρώ: Πως ένα κοινό νόμισμα απειλεί το μέλλον της Ευρώπης” (2016) το οποίο επικεντρώνεται στην κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξετάζει τις ευθύνες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και αφού αναλύει γιατί η λιτότητα δεν αποτελεί λύση, σκιαγραφεί τρεις πιθανές εναλλακτικές για το μέλλον.
Πρωτοπόρος, τολμηρός, ριζοσπαστικός, ο Joseph Stiglitz είναι ένα κεφάλαιο της σύγχρονης οικονομικής σκέψης. Ακόμα κι αν διαφωνεί κανείς με τις απόψεις του δεν μπορεί παρά να παραδεχτεί πως έχει σίγουρα ισχυρά επιχειρήματα και προτείνει πρακτικές λύσεις, βασισμένες σε πολύχρονη έρευνα και παρατήρηση, λύσεις που δεν αναδύονται και μέσα από τα πηγαδάκια των οικονομικών lobby. Γι’αυτό εξάλλου και σε κάθε σημαντική στιγμή για την παγκόσμια οικονομία οι κυβερνήσεις, ο Τύπος και ο κόσμος ολόκληρος επιζητούν να ακούσουν τι έχει να πει ο Joseph Stiglitz.