Οι Εκδόσεις Παπαδόπουλος, έχοντας εξασφαλίσει τα αποκλειστικά δικαιώματα των έργων του John Steinbeck από το Ίδρυμα Steinbeck για την ελληνική γλώσσα, παρουσιάζουν τα μεγάλα έργα του εμβληματικού συγγραφέα!
ΤΑΞΙΔΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΣΑΡΛΙ – ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
Γνωρίζοντας πως η υγεία του επιβαρύνεται λόγω ηλικίας, ο John Steinbeck παίρνει μια απόφαση ζωής. Τον Σεπτέμβριο του 1960, ξεκινά ένα τελευταίο μεγάλο ταξίδι, ένα road trip. Αγοράζει ένα ειδικά διαμορφωμένο ημιφορτηγό –βαφτισμένο Ροσινάντε, κατά το άλογο του Δον Κιχώτη–, με προμήθειες για σχεδόν τρεις μήνες, όσο θα διαρκούσε η περιήγηση στην Αμερική. Σκοπός του ταξιδιού είναι να γνωριστεί ξανά με τη χώρα του – όσες πόλεις είχε επισκεφτεί στο παρελθόν ζούσαν στη μνήμη του και «η μνήμη είναι στην καλύτερη περίπτωση μια ελαττωματική, σκεβρωμένη δεξαμενή», διαπιστώνει.
Με περιπετειώδη διάθεση εξερεύνησης της Αμερικής του χάρτη, όχι του τουριστικού οδηγού, βάζει μπρος το φορτηγάκι του έχοντας συνταξιδιώτη ένα ηλικιωμένο γαλλικό κανίς. Παρέα με τον Τσάρλι, ο John Steinbeck συστήνεται ξανά σε μια Αμερική άγνωστη σε αυτόν, χωρίς τον κύκλο φίλων, συνεργατών και συγγενών που τον υποστηρίζει στην καθημερινότητά του. Περνά από συνοικίες με λυόμενα σπίτια φτωχών Αμερικανών που εγκατέλειψαν νωρίς το αμερικανικό όνειρο, διασχίζει τον ρατσιστικό Νότο, έναν τόπο όπου τα φυλετικά ζητήματα και οι αναταραχές μεταξύ λευκών και Αφροαμερικανών ηλεκτρίζουν την ατμόσφαιρα περίπου έναν αιώνα, συναντά φίλους, ακούει ντοπιολαλιές, γεύεται λογιών φαγητά, γελά, προβληματίζεται.
«Αναρωτιόμουν πώς στην ευχή σκάρωσα ένα σχέδιο που δεν μπορούσα να πραγματοποιήσω. Ένιωθα όπως όταν αρχίζω να γράφω ένα μυθιστόρημα· όταν βρίσκομαι αντιμέτωπος με το ανέφικτο των πεντακοσίων σελίδων και με καταλαμβάνει το αίσθημα της αποτυχίας: “Δεν θα τα καταφέρω…”, σκέφτομαι. Ύστερα, σιγά σιγά, γράφω μια σελιδούλα, μια ακόμα σελιδούλα…»
Στο βιβλίο Ταξίδια με τον Τσάρλι ο John Steinbeck υπογράφει το κύκνειο άσμα του. Η ουσία της Αμερικής συμπυκνώνεται στον μεστό λόγο του καλύτερου λογοτεχνικού πρεσβευτή αυτής της αχανούς και ποικιλόμορφης χώρας.
ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΠΟΝΤΙΚΙΑ
«Τα πι’ όμορφα σχέδια και ποντικών κι ανθρώπων
συχνά σωροί συντρίμμια∙
κι η υπόσχεση αντί χαρές μάς δίνει μόνο
πλήξη και πόνο».
«Ωδή σ’ ένα ποντίκι»
Ρόμπερτ Μπερνς (μτφρ: Ρίτα Μπούμη Παπά)
Λίγο πριν από τη δύση της Μεγάλης Ύφεσης –του διεθνούς κραχ που οδήγησε στην καταστροφή εκατομμυρίων πολιτών στον αναπτυγμένο και αναπτυσσόμενο κόσμο– ο John Steinbeck έγραψε μία νουβέλα σε ύφος και δομή θεατρικού έργου, με αναγνωρίσιμους αρχετυπικούς χαρακτήρες.
Ο πρωτότυπος τίτλος “Of Mice and Men” προήλθε από τους στίχους του Σκοτσέζου ποιητή Ρόμπερτ Μπερνς:
“The best laid schemes o’ Mice and Men
Gang aft agley”
Το Άνθρωποι και ποντίκια είναι ένα επεισόδιο από τη ζωή δύο περιπλανώμενων εργατών – μιας συνηθισμένης κατηγορίας ανθρώπων εκείνη την εποχή. Ο Τζορτζ και ο Λένι ταξιδεύουν στην Καλιφόρνια κυνηγώντας τις αγροτικές εργασίες, όπως χιλιάδες εσωτερικοί μετανάστες της περιόδου. Ο ξύπνιος Τζορτζ και ο μεγαλόσωμος, καλοκάγαθος Λένι σχηματίζουν ένα παράταιρο δίδυμο. Η ευστροφία του Τζορτζ τούς σώσει από τα στραβοπατήματα που προκαλεί ο Λένι, λόγω της διανοητικής του κατάστασης και της ανοικονόμητης σωματικής δύναμής του. Ο στόχος τους είναι να εκπληρώσουν το όνειρο: δικό τους σπίτι σε δική τους γη. Και άλλοι χαρακτήρες του βιβλίου έχουν όνειρα, για ασφάλεια, για καταξίωση, για αποδοχή. Αντιμέτωποι, όμως, με τη μοίρα και τα δικά της σχέδια, όλοι είναι ανίσχυροι.
Το βιβλίο είναι βασισμένο σε όσα είδε και βίωσε ο συγγραφέας στην Αμερική της φτώχειας και της ανεργίας. Εκατοντάδες χιλιάδες άνεργων και άστεγων Αμερικανών καταφεύγουν σε καταυλισμούς και παραγκουπόλεις, άλλοι τόσοι εσωτερικοί οικονομικοί μετανάστες εγκαταλείπουν τις κεντροδυτικές πολιτείες μετά την έντονη ξηρασία του 1933. Τα καλλιεργήσιμα χωράφια σφύζουν από εξευτελιστικά φτηνά εργατικά χέρια, η εκμετάλλευση των πολλών από τους λίγους είναι η νέα πραγματικότητα.
Άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε ό,τι δεν μπορούν να υπερκεράσουν. Άνθρωποι παγιδευμένοι σαν ποντίκια.
ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ
Το βιβλίο-σταθμός της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η αναπαράσταση μιας καθοριστικής εποχής στη νεότερη αμερικανική ιστορία, το αντιπροσωπευτικό αφήγημα μιας ολόκληρης γενιάς.
Τα σταφύλια της οργής είναι ένα μυθιστόρημα επικό πριν από τη νεολογική χρήση του όρου. Διατηρεί τη θέση του σαν σημείο αναφοράς της λογοτεχνικής americana, τροφοδοτώντας την pop culture σχεδόν από την έκδοσή του. Έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του, ο διάσημος σκηνοθέτης John Ford μεταφέρει στην κινηματογραφική οθόνη την οδύσσεια μιας χρεωκοπημένης οικογένειας αγροτών από την Οκλαχόμα προς την Καλιφόρνια, μετά την οικονομική ύφεση που σημάδεψε το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Στη μουσική σκηνή, δύο πολιτιστικοί εκφραστές καθετί αμερικανικού επικαλούνται το φάντασμα του πρωταγωνιστή Τομ Τζόουντ σε μια μελωδική παράταση ζωής:
“Tom Joad got out of the old McAlester Pen;
There he got his parole.
After four long years on a man killing charge,
Tom Joad come a-walkin’ down the road, poor boy …”
τραγούδησε ο Woody Guthrie το 1960.
Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, ο Bruce Springsteen συνεχίζει τη διαδρομή:
Well the highway is alive tonight
Where it’s headed, everybody knows
I’m sitting down here in the campfire light
Waiting on the ghost of Tom Joad
Με σπαρακτικό και συνάμα λυρικό ρεαλισμό ο Steinbeck κατακεραυνώνει την κερδοσκοπία εις βάρος των φτωχών Αμερικανών και τους σπεκουλαδόρους που επωφελήθηκαν από το κραχ του 1929. Οι ήρωες του βιβλίου, απελπισμένοι απ’ την κακοτυχία τους ώστε να επιδοθούν σε μια αμφίβολης έκβασης εσωτερική μετανάστευση, θυμίζουν την άνυδρη φύση των τοπίων στην Οκλαχόμα, ξερό γρασίδι γεμάτο στάχυα και αγκαθερά σπόρια –«όλα παθητικά αλλά οπλισμένα με ενεργά εργαλεία, ασάλευτα μα κυριευμένα απ’ την προδιάθεση της κίνησης».
ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΗΣ ΕΔΕΜ
Αφιερωμένο από τον συγγραφέα στους γιους του, το μυθιστόρημα Ανατολικά της Εδέμ λαμβάνει χώρα στην κοιλάδα Σαλίνας της βόρειας Καλιφόρνια.
Με έμμεσες αναφορές στο βιβλίο της Γένεσης και συμβολισμούς από την ιστορία των Κάιν και Άβελ, ο Steinbeck αφηγείται τον βίο δύο οικογενειών, των Χάμιλτον και των Τρασκ, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Στα ηθικά και θεματικά δίπολα του συγγραφέα ισορροπούν το καλό και το κακό, ο πλούτος και η φτώχεια, το ανθρώπινο μεγαλείο και η αυτοκαταστροφή. Το δράμα συνυφαίνεται με τη μοίρα των χαρακτήρων στη φαινομενικά χαμένη μάχη του ανθρώπου με το κακό.
Οι ήρωες άφησαν το στίγμα τους στη στενόμακρη κοιλάδα Σαλίνας και στις προτιμήσεις των αναγνωστών της εποχής. Από τις πρώτες μέρες κυκλοφορίας, τον Σεπτέμβριο του 1952, οι πωλήσεις εκτόξευσαν το βιβλίο στο νούμερο ένα της λίστας best seller λογοτεχνίας. Τρία χρόνια αργότερα, προβάλλεται η κινηματογραφική εκδοχή μέρους του βιβλίου, σε σκηνοθεσία Elias Kazan, με τον James Dean στον πρώτο πρωταγωνιστικό ρόλο.
«Μπορείς να καυχιέσαι για ό,τι να ’ναι άμα είναι όλο κι όλο ό,τι έχεις. Και ίσως όσο πιο λίγα έχεις, τόσο πιο πολύ χρειάζεται να καυχηθείς», γράφει ο Steinbeck στην αρχή του βιβλίου, πριν καταπιαστεί με τους ανθρώπους. Προτού μάς συστήσει τις γενιές που θα πατήσουν στο χώμα της κοιλάδας, ο συγγραφέας επιδίδεται με μαεστρία στην περιγραφή της ίδιας της γης: τα Όρη Γκάμπιλαν είναι «φαιδρά κι ανάλαφρα», γνέφουν με μια «μια καφετιά και χορταρένια αγάπη» σε όποιον τα αγναντεύει, το υπέδαφος φιλοξενεί την προαιώνια χλωρίδα των γεωλογικών μεταβολών μαρτυρώντας την ποικιλόμορφη ιστορία του τόπου.
Η κοιλάδα Σαλίνας φιλοξενεί δίπλα στη δική της χλωρίδα και πανίδα τους μικρόκοσμους του σύμπαντος Steinbeck. Με βάση –κυριολεκτική και μεταφορική– αυτήν τη γη, αυτή που μένει όλη κι όλη, ο συγγραφέας χτίζει τη διήγησή του, βγαλμένη από τα σπλάχνα της ανθρώπινης φύσης, πιο παλιά κι από τον χρόνο.