«Η αρμενική συνοικία είναι ένα οστεοφυλάκιο. Μέσα σε τρεις ημέρες, η πλούσια αυτή γειτονιά έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Στους δρόμους στοιβάζονται στρώματα, σπασμένα έπιπλα και γυαλικά, σκισμένοι ζωγραφικοί πίνακες. Μερικές νεαρές γυναίκες, τις πιο νόστιμες, τις πήραν και τις έκλεισαν σε ένα σπίτι με τουρκική φουρά. Υποχρεώνονται να κάνουν τα κέφια των φαντάρων. Βλέπει κανείς κουφάρια μπροστά στα σπίτια. Είναι τουμπανιασμένα και μερικά έχουν τα εντόσθια χυμένα έξω.»
Αυτό είναι μόνο ένα μικρό απόσπασμα από το συγκλονιστικό βιβλίο της Marjorie Housepian Dobkin, ΣΜΥΡΝΗ 1922 – Η καταστροφή μιας πόλης, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος: Θύματα των μανιασμένων τουρκο-κουρδικών ορδών που μπήκαν στη Σμύρνη δεν ήταν μόνο οι Έλληνες αλλά και οι Αρμένιοι ομόδοξοί τους, την καταστροφή των οποίων ψηλαφεί και εντάσσει μέσα στη συνολική τραγωδία η Χουσεπιάν.
Η οικογένεια Παπαδόπουλου μοιράζεται την τραγική μοίρα του μικρασιατικού ξεριζωμού: Είχε ξεκινήσει την πορεία της από τη Μερσίνα της Ιωνίας, ανοίγοντας το πρώτο βιβλιοπωλείο της πόλης το 1912, και μέχρι το 1922 –όταν ο Ιωάννης Παπαδόπουλος αναγκάζεται να φύγει από την πατρίδα– είχε ανοίξει τρία ακόμα βιβλιοπωλεία: στα Άδανα, στην Ταρσό και στην Κωνσταντινούπολη. Θα επιστρέψει στην Ελλάδα το 1936, έπειτα από χρόνια μαθητείας στον θρυλικό εκδοτικό οίκο Hachette στο Παρίσι.
Έκτοτε, οι Εκδόσεις Παπαδόπουλος τιμούν τη μνήμη των εκατοντάδων χιλιάδων θυμάτων της Καταστροφής με νέες και ανανεωμένες εκδόσεις. Δύο εξ αυτών είναι η συγκλονιστική μαρτυρία της Μάρτζορι Χουσεπιάν, και η ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ – Ένας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1923) του Βλάση Αγτζίδη, μια σύντομη και κατανοητή ανασκόπηση του νεοτουρκικού μιλιταρισμού που οδήγησε στον θάνατο και την εξορία εκατοντάδων χιλιάδων.
Παράλληλα, κυκλοφορεί η ΜΙΚΡΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ του Ιάκωβου Μιχαηλίδη με τίτλο Μικρασιατική Καταστροφή, ένα βιβλίο που επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα κρίσιµα ερωτήµατα που σχετίζονται µε τα πώς και τα γιατί της µικρασιατικής περιπέτειας και καταστροφής.
Έναν αιώνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, είναι εξαιρετικά σημαντικό να επανέλθει στο προσκήνιο ο συγκλονιστικός λόγος των ανθρώπων που έζησαν αυτά τα γεγονότα από πρώτο χέρι.
Το βιβλίο του Νικόλα Ντουμάνη Πριν από την Καταστροφή αποτελεί μια μοναδική μελέτη που βασίζεται σε 5.000 μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων και αφορά στη συνύπαρξη δύο κοινοτήτων (Ελληνορθόδοξων Χριστιανών και Μουσουλμάνων) σε μια πολυεθνική αυτοκρατορία.
100+1 χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, θυμόμαστε, τιμάμε και εξακολουθούμε να διδασκόμαστε.
