Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη – 02/01/2024, 8:02 μμ

Η κινηματογραφική εκδοχή (1985) του μυθιστορήματος ‘Το πορφυρό χρώμα’ (The Color Purple, 1982) με σκηνοθέτη τον Στίβεν Σπίλμπεργκ και παραγωγό τον Κουίνσι Τζόουνς, αναμφίβολα έδωσε δημοσιότητα στο βραβευμένο με Πούλιτζερ (1983) βιβλίο της Άλις Γουώκερ. Κατά την διάρκεια της παραγωγής, η ταινία έγινε αντικείμενο συντονισμένων επιθέσεων, κυρίως από μαύρους άνδρες κριτικούς και ορισμένους ηγέτες της μαύρης κοινότητας που θεώρησαν το μυθιστόρημα το οποίο διερευνούσε ακαταμάχητα τα θέματα της αιμομιξίας, του παιδικού βιασμού και της ενδοοικογενειακής βίας στο πλαίσιο μιας οικογένειας στην ύπαιθρο του Νότου, τη δεκαετία του 1920, ότι προωθούσε την εικόνα των μαύρων ανδρών ως βίαιων και σεξουαλικά επιθετικών. Άλλοι εν τω μεταξύ ισχυρίστηκαν ότι η σχέση μεταξύ Σουγκ και Σίλι, ήταν επίθεση στη σεξουαλικότητα των μαύρων ανδρών, ή με άλλα λόγια, ότι η στοργική αυτή εμφάνιση των δύο γυναικών, παρέπεμπε σε μια ανεκπλήρωτη συναλλαγή μεταξύ ενός μαύρου άνδρα και μιας μαύρης γυναίκας!

‘Το Πορφυρό Χρώμα’ (1982) είναι ένα επιστολογραφικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην περίοδο του μεσοπολέμου, κάπου στις αρχές του εικοστού αιώνα. Ξεκινά με ένα δεκατετράχρονο κορίτσι που ονομάζεται Σίλι να γράφει απευθυνόμενο στον Θεό για τη σεξουαλική κακοποίηση που υφίσταται στα χέρια του άνδρα που πιστεύει ότι είναι ο πατέρας της. Την αφήνει έγκυο δύο φορές και παίρνει τα παιδιά μακριά της κάθε φορά, και τα οποία ορισμένες φορές νομίζει πως τα έχει σκοτώσει. Τελικά, παντρεύεται έναν άντρα που αποκαλεί μίστερ ___, ο οποίος την κακοποιεί συναισθηματικά, σεξουαλικά και σωματικά. Το μόνο άτομο στον κόσμο που νιώθει ότι αγαπά, είναι η αδερφή της Νέτι, η οποία φεύγει τρέμοντας από φόβο μήπως βιαστεί από τον πατέρα της όταν η Σίλι είναι εκτός σπιτιού.

Οι σεξουαλικές επιθέσεις αποτελούν ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα στις πανεπιστημιουπόλεις και στο Boston College στη Μασαχουσέτη δεν είναι καθόλου άγνωστη η σεξουαλική βία, με κάποιες δεκάδες θυμάτων κάθε χρόνο. Το κίνημα #MeToo έχει δημιουργήσει έναν χώρο για τις γυναίκες να μοιράζονται τις ιστορίες τους για σεξουαλική επίθεση με την προσδοκία να γίνουν πιστευτές. Η Σαλαμίσα Τίλετ (Salamishah Tillet, γεν. 1975) είναι συγγραφέας, φεμινίστρια και ακτιβίστρια πάνω σε θέματα φύλου, σεξουαλικότητας και γυναικών, και επίσης καθηγήτρια στα τμήματα Αφροαμερικανικών Σπουδών και Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο Ράτγκερς στο Νιούαρκ. Το να μοιράζεσαι, δηλώνει, την ιστορία του βιασμού μέσω της τέχνης, είναι μια πηγή ουσιαστικής θεραπείας. Πολλοί συνάδελφοί της εργάστηκαν για να φέρουν την Σαλαμίσα Τίλετ και την αδελφή της Σεχραζάντ Τίλετ, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους σε μια διάλεξη με τίτλο ‘Ένας μακρύς περίπατος στο σπίτι: Τερματισμός της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών’ (A Long Walk Home: Ending Violence Against Women and Girls). Οι αδελφές δεν στάθηκαν πίσω από το βάθρο για να εκφέρουν μια μακροσκελή ομιλία για τη σεξουαλική επίθεση, αλλά αλληλοεπέδρασαν με το κοινό με φωτογραφίες, βίντεο και ανοιχτό διάλογο σε όλη την εκδήλωση. Η Σαλαμίσα μοιράστηκε για πρώτη φορά δημόσια την ιστορία της επιβίωσής της από συγκεκριμένη επίθεση σε μια φεμινιστική εφημερίδα με έδρα το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, αλλά βρήκε μεγάλη ανακούφιση στην τέχνη τα επόμενα χρόνια. Εβδομάδες πριν από τη δημοσίευση της ιστορίας, η οποία είχε τον τίτλο ‘Κοίλο σώμα, δέρμα και οστούν’ (Hollow Body, Skin and Bone), η Σαλαμίσα είπε στην αδερφή της ότι είχε βιαστεί όταν ήταν πρωτοετής φοιτήτρια στο πανεπιστήμιο, το 1992. Η Σεχραζάντ άρχισε αμέσως να καταγράφει τη διαδικασία θεραπείας της αδερφής της μέσω του φακού της φωτογραφικής της μηχανής.

Οι φωτογραφίες που προέκυψαν αποτελούν μέρος μιας συλλογής με τίτλο ‘Ιστορίες μιας επιζήσασας του βιασμού’ (Stories of a Rape Survivor, SOARS) και είναι φορτισμένες με ακατέργαστα συναισθήματα. Το ‘A Long Walk Home’, η πρώτη φωτογραφία που τραβήχτηκε για το έργο που διήρκεσε περισσότερο από μια δεκαετία, απεικονίζει τη Σαλαμίσα κοιτώντας μακριά από την κάμερα με τη στενοχώρια και την αγωνία καθαρή μέσα στα γουρλωμένα μάτια της. Η φωτογραφία πήρε το όνομά της από ένα ποίημα που έγραψε η Σαλαμίσα όταν γύριζε στο σπίτι τη νύχτα που δέχτηκε σεξουαλική επίθεση. Οι άλλες φωτογραφίες παρέχουν μια ματιά στις θεραπευτικές συνεδρίες της Σαλαμίσα. Το ‘Hollow Eyes’ είναι ένα κοντινό πλάνο της Σαλαμίσα την ημέρα που έπεσε πάνω στον δράστη της, έξι χρόνια μετά την επίθεση. Ένα κενό βλέμμα διαποτίζει την εικόνα, μεταφέροντας το κενό που συχνά πρέπει να ξεπεράσουν οι επιζώντες μετά από ένα τέτοιο τραυματικό γεγονός. Όλες ασπρόμαυρες, οι φωτογραφίες σηματοδοτούν μεμονωμένες στάσεις σε έναν μακρύ δρόμο προς την ανάκαμψη, έναν δρόμο που έχουν διανύσει μαζί οι αδερφές Τίλετ. Χρησιμοποιούσα την κάμερα για να πάω σε θεραπεία μαζί της, είπε η Σεχραζάντ.

Μαζί, οι αδελφές ίδρυσαν τη μη κερδοσκοπική οργάνωση ‘A Long Walk Home’, το 2003, για να ενδυναμώσουν τους νέους στο Σικάγο να τερματίσουν τη βία κατά κοριτσιών και γυναικών και συνεχίζουν να εκπαιδεύουν νεαρούς μαύρους ηγέτες μέσω αυτού του προγράμματος. Η συμμετοχή των μαύρων γυναικών και ειδικά των νέων κοριτσιών στη συζήτηση, είναι ζωτικής και υψίστης σημασίας για τις ακτιβίστριες, δεδομένου ότι τα μαύρα κορίτσια βρίσκονται στο σταυροδρόμι δύο καθοριστικών κινημάτων της δεκαετίας, του #BlackLivesMatter και του #MeToo κινήματος. Ο οργανισμός χρησιμοποιεί επίσης τη θεραπεία μέσω τέχνης για να επιτρέψει στα κορίτσια του προγράμματος να εκφράσουν τα συναισθήματά τους σχετικά με τη σεξουαλική βία και άλλα ζητήματα της ηλικίας τους. Η Σαλαμίσα διαπιστώνει ότι η τέχνη δεν αποτελεί μόνο μέθοδο θεραπείας, αλλά και ένα όχημα για την πρόοδο, και στοχεύει να διαδώσει τη χρήση της τέχνης στον ακτιβισμό στις μελλοντικές γενιές. Οι καλλιτέχνες έχουν τις απαντήσεις που δεν φρόντισε ο νόμος να προσφέρει, είπε! Γι’ αυτήν, η τέχνη είναι εκεί που ζει η δικαιοσύνη!

Για την Τίλετ, λοιπόν, το μυθιστόρημα της Άλις Γουώκερ χτύπησε μια προσωπική χορδή. Η Τίλετ, που διάβασε το ‘Πορφυρό Χρώμα’ το έτος πριν ξεκινήσει το κολέγιο, πιστώνει ότι το μυθιστόρημα αυτό την βοήθησε να σπάσει τη σιωπή της. Αυτή ακριβώς η προθυμία να επικαλεστεί τη σεξουαλική βία μέσα στη μαύρη κοινότητα ήταν που έκανε το βιβλίο, αλλά ιδιαίτερα την ταινία που βασίστηκε σε αυτό, στόχο πολλών μαύρων, ειδικά όταν το περιοδικό Ms. της Gloria Steinem έβαλε την Άλις Γουώκερ στο εξώφυλλο πριν από τη δημοσίευση του μυθιστορήματος. Κάποιοι χαρακτήρισαν το βιβλίο και κυρίως την ταινία ως την πιο ρατσιστική απεικόνιση μαύρων από την γέννηση του έθνους. Για την Τίλετ, βέβαια, ο σάλος που δημιουργήθηκε γύρω από το ‘Πορφυρό Χρώμα’ είναι μόνο παράδειγμα ενός διαχρονικού προβλήματος για τις μαύρες, ειδικότερα, γυναίκες. Περισσότερο ψύχραιμες φωνές τόνισαν ότι, από τότε που γεννήθηκε η Αμερική, μαύροι άνδρες και γυναίκες έχουν λιντσαριστεί για σεξουαλικά εγκλήματα ή για απλές κατηγορίες για αυτό, και οφείλουμε, είπαν, να αντισταθούμε σθεναρά σε αυτήν την απόπειρα δημόσιου λυντσαρίσματος κάποιου που σκοπεύει να κάνει εξαιρετική συνεισφορά στον πολιτισμό μας. Η εσκεμμένη χρήση της λέξης λυντσάρισμα έχει προφανώς σκοπό να δώσει σήμα στις μαύρες γυναίκες και τα κορίτσια ότι η φυλετική καταπίεση πρέπει να παραμείνει το πρωταρχικό τους μέλημα, παρά το γεγονός ότι πολλές αρνούνται να υποβάλουν τους ισχυρισμούς τους και εναντίον των μαύρων ανδρών, επειδή δεν θέλουν να γίνει άλλο ένα όχημα που θα συμβάλλει στην περαιτέρω καταστροφή τους, να αποσιωπήσουν τον πόνο τους για να υπηρετήσουν υποτίθεται τη μεγαλύτερη προσπάθεια της φυλετικής ανάτασης.

Επιστρέφοντας ξανά στο βιβλίο της Άλις Γουώκερ, να πούμε ότι το ‘Πορφυρό Χρώμα’ αποτέλεσε έναν ισχυρό πολιτιστικό λίθο της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, που απεικονίζει τις ζωές Αφροαμερικανών γυναικών στην αγροτική Πολιτεία της Τζώρτζια στις αρχές του εικοστού αιώνα. Οι αδελφές Σίλι και η Νέτι, που χωρίστηκαν σε μικρή ηλικία, διατηρούν την πίστη τους και ελπίζουν ότι θα βρει η μία στην άλλη σε βάθος χρόνου, απόστασης και ενδιάμεσης σιωπής. Μέσα από μια σειρά επιστολών που εκτείνονται σε χρονικό διάστημα είκοσι ετών, πρώτα από την Σίλι στον Θεό και μετά από τις αδερφές μεταξύ τους παρά την άγνωστη κατάληξη, το μυθιστόρημα προσελκύει τους αναγνώστες στις πλούσιες και αξέχαστες απεικονίσεις όλων των χαρακτήρων του και των εμπειριών τους. Το μυθιστόρημα, έσπασε τη σιωπή γύρω από την οικιακή και σεξουαλική κακοποίηση, αφηγούμενος τις ζωές των γυναικών μέσα από τον πόνο και τον αγώνα τους, τη συντροφικότητα και την ανάπτυξη, την ανθεκτικότητα και τη γενναιότητα. Βαθιά συμπονετικό και όμορφα δομημένο, το έπος της Άλις Γουώκερ, οδηγεί τους αναγνώστες σε ένα ταξίδι που επιβεβαιώνει το πνεύμα προς τη λύτρωση και την αγάπη. Με αυτό η νότια, μαύρη γυναικεία λογοτεχνία εισήλθε στον κόσμο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Είναι γραμμένο, βεβαίως, σε στοιχειώδη αμερικάνικα Αγγλικά και κάπως έτσι είναι μεταφρασμένο και στην ελληνική γλώσσα. Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στο βαθύ Νότο στις αρχές του εικοστού αιώνα. Η Σίλι, η πρωταγωνίστρια και βασική αφηγήτρια, είναι δεκατεσσάρων ετών όταν την συναντάμε για πρώτη φορά. Είναι αμόρφωτη, πιθανώς καταθλιπτική και κακοποιημένη από τον άντρα που αποκαλεί ‘πατέρα’. Η Σίλι γράφει γράμματα στον Θεό, κι’ έτσι διαβάζουμε την πραγματική ιστορία. Σε κάθε νέο γράμμα, αντιλαμβανόμαστε εκείνο που της συμβαίνει. Πριν καλά -καλά καταλάβει κάποια θέματα γύρω από το σεξ και τα μωρά, είναι έγκυος επειδή ο πατέρας της την βίασε. Το ‘Πορφυρό Χρώμα’ είναι πραγματικό τραυματικό από αυτή την άποψη, αλλά οι λεπτομέρειες της περιγραφής μάλλον στρέφονται περισσότερο στα γεγονότα και όχι στο λογοτεχνικό ύφος. Ακολουθούμε το ταξίδι του κύριου χαρακτήρα, συμπεριλαμβανομένου του χωρισμού της από την αγαπημένη της αδερφή Νέτι, η οποία μορφώνεται και γίνεται ιεραπόστολος στην Αφρική. Τα δύο παιδιά της Σίλι απομακρύνονται από αυτή μετά την γέννησή τους κι’ εκείνη παντρεύεται έναν άντρα που επίσης την κακοποιεί. Εδώ τώρα γνωρίζει την Σουγκ Έιβερι, την οποία και ερωτεύεται. Για πρώτη φορά, η Σίλι νοιώθει να αγαπιέται και να αγαπά, ταυτόχρονα. Το μυθιστόρημα, αντιμετωπίζει τον βιασμό, την αιμομιξία, την ενδοοικογενειακή κακοποίηση, την ομοφυλοφιλία, τον ρατσισμό, την αποικιοκρατία, τη μητρότητα και την ουσία του τι σημαίνει να επιβιώνεις και να είσαι γυναίκα όλα κάτω από μια στέγη. Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι ένα μυθιστόρημα για την επιβίωση και την ικανότητα να αναλαμβάνεις τον έλεγχο της ζωής σου παρά τα όσα διαδραματίζονται γύρω σου. Ένα σημαντικό και αξέχαστο μυθιστόρημα!

Πηγή: fractal